Бұзылған сана синдромдары

168
IX Тарау. Негізгі психопатологиялық синдромдар
9.8-сурет. Алаңғасарлыкпен ауыратын наукастың бос көңілшектігі
Осылайша, сана біздің психикалык кызметіміздің жеке саласы бола алмайды. 
Фокустағы сиякты, санада адам психикасының белсенділігі және оның әртүрлі 
мәні концентрацияланады. Сана айкындылығын жеке психикалык салалар 
түрінде емес (кабылдау, ойлау т.б.), жалпы, бүтін психикалык акт ретінде бей- 
нелеп көрсетеді. Сондыктан, галлю цинация, сандырак, жабыскактыктар 
және т.б. түріндегі психикалык бұзылыстарды, оларда бұзылған сана элементтері 
бола тұра, заттык сана патологиясына жаткызбайды. Сана белсенділігінщ 
өзгерістерінде деперсонализация ж ән е дереализация сиякты күрделі

Психикалық аурулар кезінде синдром түзілу заңдылықтары
169
интеграцияланған бұзылыстар сезімтал болып табылады. Бұл өзгерістерді 
рецепторлык және интрапсихикалык бұзылыстар шекарасындағы патологияға 
жаткызады және «өзіндік сана бұзылысы» түсінігінде біріктіреді. Бұл өмірде 
дереализация деперсонализацияны ң бір түрі болып табылады, накты рак 
айтканда, 
аллопсихикалық деперсонализация:
коршаған ортаның жаттанды, 
шынайы емес кабылдануы. 
Соматопсихикалық деперсонализация
(өз денесінің 
немесе бөліктерінщ бөтенденуі) ж әне 
аутопсихикалық деперсонализация
(өз ойларының, сезімдерінің, козғалыстарының, әрекеттерінің, өзіндік «Меннің» 
бөтенденуі).
Бұзылған заттык сана критерийлеріне мыналар жатады:
1) ш ынды к өмірден ажырау, коршаған ортадағы кұбылыстарды дұрыс 
кабылдаудың мүмкін болмауы немесе оларды фрагментарлы бейнелеу;
2) уакыт, орын, өзіндік тұлға бойынша бағдарлау бұзылысы;
3) ойлаудың анык болмауы, ситуацияны толык, дұрыс кабылдай алмау;
4) осы шак окиғаларының бөліктік немесе толык амнезиясы.
Сананың барлық бузылыстарын екі топқа бөлуге болады:
1) сана деңгейінің толык өшу дәрежесіне дейін төмендеуі
2) сана күңгірттенуі.
Бірінші топка есеңгіреу, кома, сопор жатады, екінші топка — делириоздык, 
онейроидты, аментивті сана бұзылыстары жатады. Күңгірттенген сана 
жағдайының ерекшелігі продуктивті психопатологиялык симптомның бірге 
жүруі болып табылады (иллюзиялар, галлюцинациялар, сандырак т.б.). Сана 
бұзылуының бірінш і тобы нда пси хи калы к кы зм ет әр түрлі дәрежеде 
киындайды.
Есеңгіреу
— психикалык үрдістердің кедейленуімен ж әне психиканың 
патологиялык өнімінсіз сана белсенділігі төмендеуінің жеңіл дәрежесі. Бұл 
жағдайда барлык сырткы тітіркендіргіштерді кабылдау деңгейі жоғарылайды 
ж әне жауап реакциясының жасырын (латентті) кезеңінің ұзак болуы тән, 
нәтижесінде наукас тек күшті тітіркендіргіштерге жауап береді, айналадағы 
кұбылысты киынш ылыкпен, толыктай кабылдай алмайды. Ойлау кабілеті 
киындаған, наукас тек жеңіл сұрактарды, оны бірнеше кайталағанда түсінуге 
кабілетті, жауаптары толык емес, біртекті, жұпыны. Айналадағы кұбылыстарға 
катыспаушылык, тежелу, жиі ұйкышылдык (сомнолентті жағдай) жағдайы 
болады. Түс көру болмайды, бағдарлау әр түрлі дәрежеде өзгерген. Есеңгіреу 
кезіндегі жайттарды еске түсіру киын, үзік-үзік немесе мүлдем еске түспейді.
Есеңгіреудің бастапкы көрінісі 
обнубиляция
болып табылады, бұл кезде сана 
біресе айкындалып, біресе карауытады.
Жағдайдың ауырлау дәрежесіне карай есеңгіреу 

жүктеу/скачать 11,02 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: