Оларды сезімдік түйсіну аркылы танып-білуге, дүрыстығын дәлелдеуге
болмайды.
Сондыктан,
бұл акиқатка жетудің бірден-бір
жолы
Аристотельдің логикалык завдарына сүйеніп, танып-білу.
Ал фактілер акиқатына келетін болсак, олар табиғатынан кездей
соктык мэнде болатындыктан, оларды аталған логика зандары аркылы
түсіндіріп, білу өте киын, сондыктан олардың дүрыстығын, ақикаттығын
дәлелдеу үшін, “жеткілікті негіздеу” заңын қолдану керек. Сөйтіп,
Лейбниц логиканың төртінші заңын ангты.
Лейбнинтің
адам
жэне
коғам
туралы
пікірлері
өзіндік
ерекшелігімен көрінеді. Оның пікірінше, “мен” (“жеке тұлға”) модус
емес, өз алдына белек монада. Сондыктан да, ол кайталанбайтын,
дараланган, ѳзіндік ерекше касиеті бар адам. Бірак, “жеке адам” ѳзін тек
түтастыкпен байланысты екенін түсінеді. Сөйтіп, әрбір жеке адам ѳз
71
алдына бөлек, белсенді жэне ерікті түрде өз мүддесімен сэйкес келетін,
қоғам (түтасгык) мүддесіне кызмет етеді. Ал коғам (тұтастык) болса, ол
- сонад-адамдардың біріккен “хоры”, онда жеке адамдар өзінің ерекше
касиеттерін дамыіу аркылы баскалардың игілігін дамытады, сөйтіп
өркендеуіне өз үлесін косады.
Лейбництің ілімі Дидроның, Робинэнің, неміс классикалық
философиясының калыптасуына зор эсер етті. Әсіресе, олар Лейбшщгің
монадалардың әмбебаптык байланысы, олардың өзара бір-біріне ауысуы
т.б. идеяларын эрі карай дамытып, өзіндік ерекшеліктері бар
философиялық кағидаларды дүниеге экелді.
Франция XVIII ғасырда ағылшын философиясының ыкпалымен
ағартушылык ілімнің ошағына айналды. Бұл козғалыстың көсемі
Достарыңызбен бөлісу: |
