эділеттілік жэне т.б.);
эстетикалық (сұлулық, идеал, үйлесімділік жэне т.б.); саяси (заңдылык,
мемлекеттілік, ата заң, азаматтык еркіндіктер жэне т.б.). Осылайша
кұндылыктар жалпы динамикамен сипатталатын мэдени реттеушіліктің
козғалмалы саласын білдіреді.
Әртүрлі аксиологиялык теориялар адамдардың кұндылыктык
катынастарының
тэжірибелерін
корытындьшай
отырып,
кұндылыктардың сол белгілі класын карастырады. Мысалы Г.Риккерт
кұндылыктардың алты саласы болады деп есептейді: ғылым, дін, өнер,
мораль, жетілген өмір жэне "кұдіретті сүйіспеншілік" (Риккерт Г.
О системе ценностей // Логос. 1914, Т.1. Выпі). Г.Риккерттің
кұндылыктар классификациясы кандай принципке негізделген жэне
оның жүйесінің негізі неде? Г.Риккерттің кұндылыктар иерархиясының
принципі
"бағалаушы
субъектген"
келіп
шығады.
Жоғарыда
айтьшғандай кұндылықтар коғамдык-тарихи практика процесінде пайда
болады жэне оның сипаттамалары болып табылады. Құндылыктардың
көптүрлілігі адамдардың практикалык әрекетіне енген субъект-объекттік
және тұлға-коғамдык қатынастардың көптүрлілігінен туындайды.
Субъект объекттің касиетін адамның танымдық жэне өзгертуші әрекеті
процесінде бағалайды. Өйткені элемді танудан оны өзгертуге көшу
алуан түрлі бағалаулар жүйесінде іске асады.
Белгілі поляк философы жэне эстетигі Р.Ингартен кұндылықтарды
витальды (өмірлік) жэне мәдени деп бөледі. Алғашкьшары - бұл
утилитарлык кұндылыктар, пайдалылык құндылыктары. Екіншілері -
бұл таным кұндылықтары, эстетикалык кұндылыктар, элеуметтік
қасиеттер мен адамгершілік кұндылыктары (Ингартен Р. Исследования
по эстетике. МЛ 962) Н.Ресчер өзінің кұндылықтар типологиясында
Достарыңызбен бөлісу: |
