Бауырдың қанмен қамтамасыз етілу ерекшеліктері

267 
Бауырдың массасы дене массасының 2-3%-н құрайды. 
Ересек адамдарда - 1,2-2 кг. Бауырдың массасы және
химиялық құрамы , әсіресе патология жағдайында, өзгеріске 
ұшырауға бейім болады. Бауырдың массасы мен құрамы қалыпты 
жағдайда әсіресе, патология кезінде біршама өзгеріп отырады. 
Мысалы, ісіну кезінде бауырдың массасының 80%-ын су құрайды, 
ал майлар артық мөлшерде жиналғанда, бауырдағы судың мөлшері 
55%-ға дейін төмендейді. Бауырдың құрғақ қалдығының жартысын 
белоктар құрайды. Олардың шамамен 90%-ы глобулиндердің 
үлесіне тиесілі болады. Сонымен қатар бауыр әртүрлі ферменттерге 
бай. Бауыр массасының шамамен 5%-ын липидтер: нейтралды 
майлар, фосфолипидтер, холестерин және т.б. құрайды. Айқын 
семіздік кезінде, липидтердің мөлшері бауыр массасының 20%-ына 
жетеді, өте көп, ауыр май басу кезінде, орган массасының 50%-ы
майлардың үлесіне тиесілі. Бауырдағы гликогеннің мөлшері 150-200 
гр. тең. Әдетте, бауырдың паренхимотозды зақымдануы кезінде, 
гликогеннің мөлшері азаяды. Керісінше, кейбір гликогеноздар 
жағдайында гликогеннің мөлшері бауыр массасының 20%-ын
құрайды. Бауырдың минералды құрамы алуан түрлі. Темір, мыс, 
марганец, никель, т.б. элементтер басқа органдар мен тіндерге 
қарағанда, бауырда көбірек кездеседі. [34]. 
Бауырдың негізгі морфологиялық құрылымы көптеген 
бөліктерден құралған, олардың диаметрлері 0.5-2.0 мм. Бауыр 
құрамындағы бөліктердің саны шамамен 500 мыңға жетеді. Осы 
бөліктердің әр-бірі жүз мыңдаған клеткалар - гепатоциттерден 
тұрады, олардың диаметрі 14-20 мкм. Гепатоциттердің құрамында
ядро, митохондриялар, Гольджи аппараты, эндоплазматикалық 
ретикулум, сонымен қатар өт жолының эпителиальды клеткалары 
және өт капиллярлары бар. Адамдардың бауыры арқылы бауыр 
артериясы, қақпа венасы, лимфа тамырлары өт жолдарының 
тамырлары өтеді. Клетка мембранасындағы микротүтікшелердің 
көмегімен, құрамында портальды (венозды) және артериалды қаны 
бар синусоидтармен байланысы күшейеді. Бауыр алмасу 
қызметтерін орындау үшін қан көлемінің 1/4 -ен 1/3-ін алады, бұл 
жүректің бір минуттағы көлемі,ол минутына 1,5 литрді құрайды. 
Бауырға қан қақпа венасы және бауыр артериясы арқылы 
келеді, ал қан бауыр венасы арқылы бөлінеді. Қақпа венасының 
соңғы тармақтары кеңейіп, синусоидтар түзеді. Бұл синусоидтарда
қан ағымының жылдамдығы едәуір төмен болады. Синусоидтар 

268 
қабырғалары, синцития эндотелиалды клеткалары, Купфердің
жұлдызша клеткалары, РЭЖ клеткаларының басым көпшілігі, 
Купфер клеткаларынан тұрады, олар адам бауырындағы барлық 
клеткалардың 
30% 
-ын 
құрайды. Бауыр 
артериясы
интралобулярлы артериолдарға тармақталады, олар, әрі қарай 
бауыр бөліктерінің шетіндегі немесе орталығындағы синусоидтарға 
құйылады. Сондықтан, әр синусоидтарда әрі порталды, әрі 
артериалды қан болады. [9]. 
Бауыр клеткалары мен синусоид эндотелилерінің арасында, 
қалыпты жағдайда пішінін өзгерткен саңылаулар болмайды. 
Гипоксия кезінде синусоид эндотелиінің өткізгіштігі артады 
және синусоидтар мен бауыр клеткаларының арасында белоктары 
бар « Диссе кеңістіктері » пайда болады. Өт капиллярлары бауыр 
клеткаларының аралықтарында тығыз анастомозды желі түзе, 
орналасқан. Сонымен қатар, бауыр құрылымының тұрақтылығын 
дәнекер тіндерінің талшықты қаңқасы қамтамасыз етеді.
Кейбір патология кездерінде мысалы, циррозда дәнекер 
тіндерінің элементтері салыстырмалы түрде коллагеннің үлесінен 
ұлғаяды. Мұндай жағдайлар қан тамырларының қысылуына әкеледі. 
Оған қоса, өттің ағып шығуы бұзылады. Цирроз кезінде әсіресе, 
портальды қан айналым зардап шегеді, мөлшері азаяды. 

жүктеу/скачать 7,9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: