Гликогенсинтаза – реттеушілік қасиеті бар фермент, клеткада
екі түрлі формада кездеседі, 1-шісі
: фосфорланбаған активті түрі (а формасы), ал 2-шісі:
фосфорланған активсіз түрі (b формасы).
Гликогенсинтаза ферментінің активті формасы фосфатаза
гликогенсинтетаза әсерінен, активсіз b форманың фосфорсыздануы
нәтижесінде пайда болады. Активті форманың активсіз түріне
айналуы протеинкиназаның қатысуымен АТФ есебінен фосфорлану
нәтижесінде түзіледі.
Бұлшықет гликогені қандағы глюкоза
мөлшерін
сақтауға
қатыспайды.
Ол
бұлшықеттің
өзінде
гликогеногенезге жұмсалады.
Бұлшық еттегі гликоген глюкозаның қоры, жиырылуы кезінде
энергия көзі ретінде қолданылады.
Тамақтанғаннан кейін 12-18 сағаттан соң, бауырдағы
гликогеннің қоры азаяды, сондықтан организмді глюкозамен
қамтамасыз ету үшін
глюконеогенез процесі іске қосылады.
Глюконеогенез - дегеніміз глюкозаның табиғаты көмірсу емес
заттардан синтезделуі.
Мұндай метаболиттерге бірінші кезекте пирожүзім қышқылы,
сүт қышқылы, гликогенді аминқышқылдары т.б. қосылыстар
жатады. Яғни, катаболизм процесі кезінде пируват немесе үш кабон
қышқылы цикліның (YKҚЦ) кез келген аралық өнімдері
глюконеогенез барысында глюкозаның негізін салушылар бола
алады. Омыртқалыларда глюконеогенез процесі бауырда және
бүйрек клеткаларының қыртысты қабатында интенсивті жүреді.
Глюконеогенез сатыларының басым көпшілігі гликолиз
реакцияларына бағытталған.
Тек,
гликолиздің
үш
реакциясы
(гексокиназды,
фосфофруктокиназды,
пируваткиназды) қайтымсыз болады,
сондықтан глюконеогенез процесінің осы үш реакцияларын басқа
ферменттер катализдейді. [16].
Гликогеннің ыдырауы. Бауыр гликогені қандағы гликозаның
физиологиялық концентрациясын, әсіресе тамақтану арасында
50
қалыпты мөлшерде ұстап тұруға жұмсалады. Гликогеннің бауырда
ыдырауы