ә) дистанттық әрекеттесу (лат. Distantia – аралық)
- әрекеттесу негізінде
хемотаксис құбылысы, яғни химиялық қоздырғышқа қарай бағытталған жасуша
қимылы жатады.
2. Ұрықтанудың екінші сатысы (контактты әрекеттесу)
кезінде ооцитке жеткен
200-400
ге жуық сперматозоидтар оны қоршап, қабығымен
әрекеттеседі.
Ұрықтандыру үшін сперматозоид үш кедергіден өтеді: сәулелі тәж, мөлдір зона,
ооцит плазмоллемасы. Олар
сәулелі
тәждің
бос
орналасқан фолликулдық
жасушалары арасынан
оңай
өтіп,
мөлдір
зонаға
жетеді.
Спермийлердің
капацитация
кезінде
жалаңаштанған
рецепторлары
ооциттың мөлдір
зонасының рецепторларымен байланысады
.
Нәтижесінде, сперматозоидтың
басында
экзоцитоздың
түрі
–
акросмомалық
реакция
басталады.
Соның
арқасында
акросомадағы
ферменттер сыртқа
шығып,
ооцитты
қоршаған
фолликулдық
жасушаларды және
мөлдір
зонаны
еріте
бастайды.
Одан
кейінгі
өзгерістер нәтижесінде,
акросоманың
ішкі
мембранасы
ооцит плазмоллемасымен қосылып, спермий ооплазмаға енеді.
3. Ұрықтанудың үшінші сатысы спермия ооцитке енгеннен кейін, бірнеше
секунд ішінде
ооцитке кортикальді реакция өтеді
: астында орналасқан
кортикальді түйіршіктердің
мембраналары плазмалеммамен тұтасып, ішіндегі
заттарын жасуша сыртына шығарады. Нәтижесінде, плазмолеммамен мөлдір қабық
арасында перивиттелиндік кеңістік ұлғаяды.
Мөлдір қабықта зоналық реакция
басталады, яғни ол қалыңдап, қатаяды. Осылай қалыптасқан ұрықтану қабығы
ооцитті полиспермадан қорғайды. Осы сатылардан өткеннен кейін, соңында бір
жасушалы ұрық- зигота пайда болады.
|
