Өзбекстан республикасы жоҒары және орта арнаулы бiлiм министрлiгi ө. Байқабылов, Д. Дуйсабаева Қазiргi қазақ әдеби
жүктеу/скачать 5,51 Mb.
|
| Бөлшектік сан есімдер
Бөлшектік сан есімдерге қатысты анықтаманы оқулықтардың қай-қайсысынан да кездестіруге болады. Сол анықтамалар бойынша бөлшектік сан есімдер "белгілі бір заттар мен құбылыстардың сандық бөлшегін", "белгілі бір заттар мен құбылыстардың бөлшекгік үлесін, бөлшегін", "заттар мен құбылыстардың бөлшектік санын, үлесін" білдіреді. Олай болса, бөлшектік сандық ұғымның тілде бар екендігіне еш күмән жоқ. Бөлшектік сан есімдер құрамы жағынан күрделі болып келіп, есептік сан есімдердің синтаксистік тәсілмен тіркесе айтылуы арқылы жасалады: бестің бірі, жүздің оны, төрттөн екісі, жүздөн бірі т.б. Осы сан атаулары морфологиялық құрамы жағынан күрделі және олардың бірінші сыңары- ілік септігінде, екінші сыңары- тәуелдік жалғауында (бестің бірі, жүздің оны), бірінші сыңары- шығыс септік жалғауында, екінші сыңары- тәуелдік жалғауында (төрттен екісі, жүзден бірі) тұр. Осы ерекшелікке байланысты бөлшектік сан есімдердің есептік сандардың синтаксистік тәсілмен тіркесе айтылып және белгілі бір грамматикалық тұлғалардың қосылып айтылуы арқылы жасалатындығы ғылымда дәлелденген жағдай. Атап айтқанда: - бөлшектік сан есімдердің құрамындағы бірінші сыңары ілік немесе шығыс септіктің бірінде, екінші сыңары тәуелдік жалғаудың үшінші жағында тұрады: төрттің бірі, жиырманың үші, жүздің екісі, төрттен бірі, отыздан оны, мыңнан жүзі т.б. -бөлшектік сан есімдердің құрамындағы бірінші сыңары шығыс септікте, екінші сыңары атау септікте тұрады және көбіне "бөлігі" деген сөз тіркеседі. Мысалы, бестен бір, қырықтан төрт, мыңнан елу бөлігі, үштен бір бөлігі т.б. -бөлшектік сандар жарым, жарты, ішрек сөздерінің есептік сандармен тіркесуі арқылы жасалады. Мысалы, бес ширек, мыңжарым т.б. жүктеу/скачать 5,51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|