Тамыр дегеніміз- жоғары сатыдағы өсімдіктердің негізгі вегатативтік мүшісінің бірі.Тамыры радиальды симметрия тән,ол салыстырмалы түрде цилиндр пішінді өстік мүше. Тамарыдың сабақтан негізгі айырмасы-тамырда жапырақ өспейді және апикальды меристемасы сыртынан тамыр оймақшасымен жабылған.
4
3
1
2
1 – негізгі тамыр
2 – жанама тамыр
3 - қосалқы тамыр
4 - сабақ
Суды және онда еріген минералды заттарды қабылдап, оны сабақ пен жапыраққа қарай жылжытады.
Өсімдіктердің топыраққа бекініп,өркеннің жоғары қарай бойлап өсуіне көмектеседі.
Органикалық заттарды синтездейді.
Тамырда қор заттары жиналады.
Топырақта тірршілік ететін организмдермен үйлесіп селбеседі.
Вегатативтік жолмен көбею қызметін атқарады.
Жоғары сатыдағы өсімдіктердің ашық тұқымдылар бөлігіне және жабық тұқымдылардың қосжарнақтылар тобының басым көпшілігі жатады.
Дара жарнақтыларға, әсіресе астықтарға тән, сирек жағдайда қос жарнақтларда кездеседі.
Қос жарнақты шөптесін өсімдыіктерде көп кездеседі.
Ұрық тамыршасы ұзарып,бірінші реттегі өс- негізгі тамыр пайда болады. Мұндай тамыр жуйесі жоғары сатыдағы өсімдіктердің ашық тұқымдылар бөлігіне және жабық тұқымдылар қос жарнақтыларға тән.
Негізгі тамыр нашар жетілген,қосалқы тамыр көлемі жағына айырмасы жоқ.Қосалқы тамыр қуатты жетіледі.
Құрамына негізгі,қосалқы,жанама тамырлар енеді.Пішіні жағынан алуан түрлі болады. Кең таралғаны:цилиндр тәрізді,жалпақ жапырақты,ұршақ тәрізді,туйнек тәрізді,шомыр тәрізді пішіндер.
Жер асты тамыр
Су тамыр
Ауа тамыр
Гаусториялы тамыр
Тұтасынан және жартылай топыраққа таралады.Мұндай тамырлар жоғары сатыдағы өсімдіктердің 70% қамтиды.
Су қабаттарында орналасады.Су түбіне жетпейді.
Ауада болады,
атмосфералық ылғалды сіңіреді.Мұндай тамырлар ылғалды тропикалық орманның эпифиттеріне тән
Паразиттік тіршілік етеді.Негізгі өсімдіктердің денесіне еніп,ондағы дайын қоректік заттарды сіңіріп,қабылдау қызметін атқарады.
Ашық тұқымдылар мен қос жарнақтыарда өсімдіктер жасынаң артуына байланысты тамыр жуандап өсіп, соның алғашқы құрлысы соңғы құрлысымен ауысады. Фоллоген – соңғы түзуші ұлпа, оның клеткалары бөлініп, жасклеткалар тобын түзеді.
Жалпы алғашқы құрылымнан соңғы құрылымға өтуі үшін:
1. Ксилеманың арасында камбий пайда болуы.
2. Перциклден феллогеннің пайда болуы.
3. Алғашқы қабықтың түлеп түсуі
4. Өткізгіш ұлпаның радиусты бойлап орналасуынан коллатералды ауысу болды.
Жасымықша жабық тұқымдылардың басым көпшілігінде болмайды, болса да жанама тамырлардың негізіне жақын жерлерінде ғана кездеседі. Сүректі өсімдіктердің көбінде тамырлары қыртысталған қабықпен жабылады. Және соңғы ксилема санының жыл санап артуына қарамастан , әсіресе шөптесін өсімдіктерінің көп жылдық тамырларында алғашқы ксилема сәулелерінің санн санау арұылы оларды ажыратуға болады. Сондай-ақ сүрек ірі клеткалы паренхимаға бай, механкалық талшықтар мұнда аз,немесе либриформ аз
Сонымен тамыр дегеніміз –негізгі вегетативтік мүшелердің бірі. Бүгін мен тамырдың бөлімдеріне, жүйесіне тоқталдым. Барлық тақырыпты қамту арқылы тамырдың экологиялық анатомиялық бөлінуін қарастырдық. Мысалы: экологиялық жағынан төрт типі: жер асты,су,ауа,гаусториялы, ал анатомиялық жағынан ашық соңғы бөлінгенін байқадық.
