Л.Н. Гумилев атындағы
Еуразия ұлттық университеті
Пәннің оқу-әдістемелік кешені
Басылым:
алтыншы
6 Дәріс
Дәріс тақырыбы: Қоршаған ортаның жағдайын қылқандылар кешенді
белгілері арқылы анықтау
Мақсаты
:
қылқандыларды қоршаған ортаның жағдайын
анықтау үшін
пайдалану туралы білім беру.
Қылқанды ағаш өсімдіктерінің ортаның ластануына ерекше сезімтал
екендігі, қоршаған ортаның әсіресе атмосфераның газдық құрамының
қолайсыз жағдайын сипаттаушы белгілер – хлороз және некроздың пайда
болуынан, кейбір мүшелерінің көлемі кішірейеді (қылқан ұзындығы,
ағымдағы және өткен жыл өркендерінің ұзындығы, олардың қалындығы,
түйіндерінің саны мен көлемінің азаюы). Соңғысы бұтақтанудың азаюының
бастапқы қадамы болып табылады. Ластанған аудандағы ағаш өркендерінің
өсімі
мен
қылқан
ұзындығының
қысқаруын
есепке
алғанда,
қылқаншаларының бір біріне өте жақындасып орналасуы байқалады (олар
таза аудандағымен салыстырғанда 10 см өркенге көбірек). Қылқанның
қалыңдауы байқалып, тіршілік ұзақтығы азаяды (ластанған ауданда 1-3 жыл,
таза ауданда 6-7 жыл). Ластанудың әсері тұқымдарды дәрілеп тазалауға
(стерильдеуге) мәжбүр етеді. Бұл белгілердің барлығы ерекшеленбейді,
алайда бірлестікте объективті бейнеледі.
Қылқандылар жыл бойына биоиндикатор бола алатындығымен
қолайлы.
Орман
тануда
қоршаған
орта
жағдайын
қылқанды
жапырақтарының тек морфологиялық көрсеткіштеріне ғана емес,
биохимиялық өзгерістеріне қарай, анықтауда қарастырылған.
Қылқан жапырақтарды пайдалану өте үлкен аумақтарда (мысалы: Сібір
индустриясының Норильский және Братский сиякты ірі комбинаттардың
қоршаған ортаға әсерін бағалау) биоиндикация жүргізуге мүмкіндік береді.
Қылқанжапырақтылар
–
Еуропа
ормандары
жағдайын
бағалауда
қолданылған негізгі индикаторлар. Оларды қолдану аз көлемді
территориялар үшін де маңызды (мысалы: автожолдың сол зонаға әсері,
әрине егер ол зона қылқанды орманға жанасып жатса; әр түрлі сипаттағы
қала экожүйелеріндегі қоршаған орта жағдайы).
Достарыңызбен бөлісу: 
