159
Орхон жазба мұралары Орхон өзенінің бойынан табылған бұл
ескерткіштердің ішінде тасқа қашалып жазылған 3 тарихи мұра ерекше
аталады оның біріншісі - 731 жылы өлген хан інісі Күлтегінге екіншісі –
735 жылы өлген Білге қағанға ал үшіншісі – Тоныкөкке арналған
ескерткіштер Тоныкөк туралы Копенгагиндік профессор В. Томсен мен
Клеменц ханымның еңбектерінен мынадай мағлұмат ала аламыз: Орхон
жазбаларында көрсетілгеніндей Тоныкөк деп табылған ескерткіште ол –
үш ханның ақылшысы және Білге қағанның құдасы болған адам Қытай
жазбаларында Тоныкөк жайлы 716 жылы айтылған Елтерістің
патшалық құруында оның қосқан үдесі туралы Қытай және Тоныкөк
жазбаларында толық көрсетілген көне түркі жазбаларын кейде «руна»
жазулары деп атайды оның себебі: Сібірде айдауда жүрген швед офицері
Страленберг пен неміс ғалымы Д.Г. Мессершмидт кездестірген
құлпытастардағы өзі түсінбейтін жат жазуды өз елінің тілінде «руна»
жазуы деп атаған еді бұл сөз термин ретінде бертін келе кеңінен таралып
кетті
Достарыңызбен бөлісу: