172
3.Тіркес құрамындағы компонеттер өзгергенде вариант фразеоло-
гизм болу үшін міндетті түрде алғашқы түпкі тұлғадағы образдылық
сақталуы тиіс.
Мысалы: Ауыздыға сөз,
аттыға
жол бермеу// Ауыздыға сөз,
аяқтыға
жол бермеу; Ат басын
тіреу
//Ат басын
бұру
;
Кеудесінде
оты бар//
Көкірегінде
оты бар.
Қазақ тілінде фразеологизм варианттарының мынадай түрлері бар:
î
лексикалық
î
фонетикалық
î
морфологиялық
î
лексика-грамматикалық.
Фразеологизм варианттарының ішінде ең жиі кездесетін лексикалық
варианттар. Басқа түрлеріне осы лексикалық вариант негіз болады.
Фразеологизмдердің лексикалық варианттарында тұлғалық жағынан
аздаған өзерістер болады, мағынасы сол күйінде сақталады. Алайда
өзгерген компоненттердің мағыналық реңктеріне қарай стильдік мақсатта
эмоционалды-экспрессивті əсері түрліше болуы мүмкін.
Мысалы:
Сенімді
ақтау//
Үмітті
ақтау;
Аузына
қан
толсын//
Көзіне құм
толсын.
Бұл мысалдардағы
сенім – үміт
сөздерінің мағыналық реңктері ай-
тушы мен тыңдаушыға бірден байқалады. Ал қарғыс мəнде айтылатын
тіркестегі
қан – құм
сөздерінің арасында ешбір мағыналық байланыс жоқ.
Жеке сөз ретінде бұлардың синонимдері де болмайды. Бұлар мəтінде
Достарыңызбен бөлісу: