«Түсіну» Неліктен? Не себепті? Не үшін? Неге? т.с.с. сұрақтар
оқушының жоғарыда берген жауаптарына қойылады. Сол арқылы ол
тақырыпты тереңірек меңгереді.
Бос орындарға қажетті сөздерді қой.
1.
Толымсыз сөйлемнің басты ерекшелігі түсіп қалған немесе
қажет болған сөзді орнына қойғанда, ол толымды сөйлемге
айналады.
2.
Диалог жағдайында не себепті толымсыз сөйлемдер жиі
кездеседі?
Диалог жағдайында толымсыз сөйлемнің жиі кездесетін
себебі, яғни, сөйлемнің қажетті мүшелерінің айтылмауы,
көбінесе оның алдындағы сөйлемде айтылғандығына,
жалпы,оның не туралы екені белгілі болып тұруына
байланысты.
3.
Толымды сөйлемнің қасиеті қандай?
Сөйлем толымды сөйлем болу үшін айтушыға керекті сөйлем
мүшелері сөйлемге түгел қатысу керек.
Теориясы:
«Талдау» 1.Салыстыр 2. Айырмашылығы неде? 3. Ұқсастығы неде?
4.Тақырыптың басты идеясын жаз сияқты тапсырмалар болу керек.
Немесе 1-3 тапсырмаларды Венн диаграммасы арқылы қамтуға болады
Кестедегі толымды, толымсыз сөйлемдердің жасалу жолын
салыстыр, ерекшелігін тап.
Сөйлем түрі
Ойға қатысты
қанша сөйлем
мүшелері
қатысады?
Басты
ерекшелігін ата
Жасалу жолын
салыстыр
Толымды
Айтушыға
керекті сөйлем
мүшелерінің
барлығы
қатысады
Бастауыш пен
баяндауыштан
тұрса да, ой
толық жеткізілуі
мүмкін.
Қарапайым
жай сөйлем
Толымсыз
Ойға қатысты
сөйлем
мүшесінің бірі
түсіп қалады
Түсіп қалған
немесе қажет
болған сөзді
орнына
қойғанда,
толымды
сөйлемге
айналады.
Екі түрлі
жасалу жолы
бар:
а) өзара
желілес
сөйлемдер
тобында;
б)диалог
жағдайында
Теориясы:
«Жинақтау» Қорытынды шығаруға бағытталған: Мазмұнды жүйеле,
анықтама бер, кесте, сызба толтыр, сөзжұмбақ, ребус шеш; т.б. сөздер
тапсырма шартында болу керек.
Жаңа тақырып бойынша өз ойыңмен анықтама беріп,
қорытынды жаса. Жауаптарын сәйкестендір.
Үлгі:
Не жазығым бар?
Толымсыз сөйлем
Бұлаққа келе жатырмын.
Толымсыз сөйлем
Кеш болды.
Толымды сөйлем
Лепірген көңіліне шапшаң басқан
аяғы ілесе алмайды.
Толымды сөлем
Практикасы:
