Мәңгілік Ел ортақ шаңырағымыздың ұлттық идеясы, бабаларымыздың
жүктеу/скачать 3,96 Mb. Pdf көрінісі
|
оқу сауаттылығы
| 4-мәтін
I. Құнарлы құрттың қадірін білеміз бе? 1. «Құрт - құрғатылған, кептірілген сүт өнімі. Пісіліп, майы алынған айранды қайнатып, кенеп дорбада сүзіп алып, тұздап, өреде кептіріп сақтайтын тағам түрі»,— деп жазады ұлттық тағамымыз жөнінде «Сарыарқа самалы» басылымы. 2. Адам денсаулығына аса пайдалы екендігінің дәлелі - құрт - кальцийдің көзі. Сондай-ақ, ақуызға өте бай. Сондықтан ол - құнарлы тағам. Оның құрамында А, В, С дәрумендері, мыс, мырыш, күміс, темір, кремний, магний, кальций, алюминий микроэлементтері жетерлік. 3. Балалар үшін де құрттың пайдасы ұшан-теңіз. Ол - баланың бойының өсуіне және сүйектері, тістері дұрыс қалыптасып, жетілуіне септігін тигізер тағамдардың бірі, Әсіресе, қатқан құрттың пайдасы зор. Себебі тісі енді шығып келе жатқан балалардың иектерінің қатаюына жәрдемдеседі. Кепкен құртты мүжіген баланың тісі сау, сүйегі берік болады. Ал сау әрі мықты сүйек - тірек қимыл аппаратының дұрыс әрі белсенді жұмыс жасауына сеп болады. Жасы ұлғайған кісілерде зат алмасу баяулай бастайтыны белгілі. Құрттың құрамында зат алмасуды және бауырдың қызметін жақсартатын холин және метионин деген заттар бар. Сондай-ақ, В тобының дәрумендері болғандықтан, қарттарда жиі кездесетін атеросклероз ауруының алдын алады. 4. Құртты көктем, жаз айларында жеген өте пайдалы. Себебі көктемде дәрумендердің жетіспеушілігі байқалады. Жаз айында ыстық шай ішкен кезде, термен бірге тұзды да жоғалтады. Сол жоғалған тұздың орнын толтыруға көмегі зор. Құртты әркім өз қалауынша қалаған тағамына қосып жей беруге болады. II. Сусын әрі қорек 1. Езілген қүрт түйіршіктерін малта дейді. Ол - өте кәделі әрі жұмсақ ас. Ұзақ сапарға жолаушылар көбіне малта алып аттанған. Өйткені малта бір жағынан ашыққан адамның өзегін талдырмаса, екіншіден шөлдеген кісіге сусын болған. Адам аштыққа бір айға дейін шыдауы мүмкін, ал шөлге бір жетіге де шыдай алмайды. Егер де ұзақ жолға шығатын адам малта құрт алса, еш алаңдамауға болады. Себебі малта құрттың адамды шөлден құтқарар ерекше қасиеті бар. 2. Соғыс ардагерлерінің естеліктеріндегі мына бір хикая ерекше назар аудартады. Соғыс алдындағы қырғын шайқаста, қатары селдіреген взвод қорғаныс шебін тастап, шегінуге мәжбүр болады. Күші басым жау әскерінің танктері екі қанаттан оран, ту сыртынан өтіп кеткен. Тірі қалған бес жауынгер сай-жыраны сағалап, жаудың тылында қалады. Аштық пен шөл бірдей қысқанда қатардағы жауынгер жүк қапшығын ақтарып отырып, бес-алты қүрт тауып алған екен. Майданға келгеніне сегіз ай болса да, «елдің дәмі ғой», ~ деп ырымдап, жемей жүрген көрінеді. Жасырынған жерде төрт күн, төрт түн жатады. Бесінші күні таң ата қоршаудан сытылып шығып, өз бөлімдеріне қосылыпты. «Жанымызды сақтаған бес-алты құрт болды» дегенге бөлімнің басқа жауынгерлері таңғалыпты. 13. «Малта» сөзіне сәйкес келетін жауап A) Езілген құрт түйіршіктері. D) Қайнап жатқан құрттың көбігі. B) Әлі толық кеуіп үлгермеген құрт, E) Бірнеше жыл сақталған сықпа құрт C) Құрғатылған, кептірілген сүт өнімі. 14. Мәтінде кездеспейтін нұсқа A) Қант қосылып жасалады. B) Атеросклероз ауруының алдын алады. C) Бауырдың қызметін жақсартады. D) Баланың бойын өсіреді. E) Сүйектердің қатаюына әсер етеді. 15. Екі мәтіндегі ақпараттың орналасу реттілігі 1. Соғыс ардагерінің хикаясы 2. Ұлттық тағамның жасалуы 3. Дәрумендерге бай екендігі 4. Балалар мен үлкендерге пайдасы 5. Езілген күрт түйіршіктері A) 5,1,2,3,4 C) 3,2,5,4,1 E) 1,3,4,5,2 B) 2,3,4,5,1 D) 2,1,3,4,5 16. Қатқан құрттың жас балаларға пайдасы A) Атеросклероздың алдын алады D) Зат алмасуын реттейді B) Иекті қатайтады E) Бауыр жұмысын реттейді C) Шөлдетпейді 17. Құрт қасиетіне жатпайтын нұсқа A) Кептірілген сүт өнімі D) Шөлден құтқаратын қасиеті бар B) Бие сүтінен жасалады E) Ақуызға бай тағам C) Кальцийдің көзі 18. Екі мәтінге ортақ атауды табыңыз A) Құрттың пайдасы C) Құрт түйіршіктері E) Құрттың жасалуы B) Құрттың түрлері D) Сүт тағамдары 19. Құрттың бала ағзасына пайдасы жөнінде мәлімет беретін мәтіннің қай бөлігі? A) Бірінші мәтіннің I бөлігінде D) Бірінші мәтіннің II бөлігінде B) Екінші мәтіннің II бөлігінде E) Бірінші мәтіннің III бөлігінде C) Екінші мәтіннің алғашқы бөлігінде 20. Мәтінде жауабы жоқ нұсқаны табыңыз A) Құрттың қанша түрі бар? B) Құрттың балалар үшін қандай пайдасы бар? C) Құртты жылдың қай мезгілінде жеген пайдалы? D) Құрт қалай жасалады? E) Құрттың жасы ұлғайған кісілер үшін пайдасы бар ма? жүктеу/скачать 3,96 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|