35
2. Егер сен Әбілқайыр хан заманында өмір сүрсең қай тарапта болар едің? Үш
дәлел келтір.
Жақтаушы
Қарсы
Басыбайлы шаруа
– Ресейдiң 1861 жылға дейiн тағдыры iс жүзiнде помещиктер
мен дворяндардың еркiне толық тәуелдi болған ауылдық жердiң тұрғыны.
Оппозиция
–
қарама-қарсылық, қарсылық көрсету.
Экспедиция
– бұл жерде сөздің мәні «мекеме» ретінде айтылған.
Нұралы
(Нұр-Әли) – Кiшi жүздi 1748–1786 жылдары билеген хан. 1741 жылы
Хиуаны бiр жылға жуық билеп тұрды, Әбiлқайыр ханның үлкен ұлы.
Тевкелев Алексей иванович
(1674–1766) – Ресей дипломаты, Сыртқы iстер
алқасы ның аудармашысы, генерал әрi iрi помещик, Кiшi жүз қазақтарының
Ресей қол астына өтуiне түрлі айла-шарғымен ықпал еткен.
«Тевкелевтiң Ордаға келуi Әбiлқайырдың ойын түгелдей ашып бердi.
Ресейдiң қол астына жаңадан өте тiн дер ден ант алу үшiн келген шенеу-
нiктердiң өздерiне жүктелген қыз метiне сай жылы қарсы алынбағаны былай
тұрсын, олар тiптi келген бойда-ақ өз өмiрлерiнен айырылып қала жаздады.
Қырғыздар (қа зақтар) өздерiнiң тағылық табиғи бостандығын жоғалтып ала-
тыны жө нiнде ойланған кезде ашу-ызаға булықты, орталарына келген орыс-
тар ды көрiп, кенеттен қатты толқыды. Тевкелевтi тiптi сол жерде-ақ құр-
бандыққа шалып жiбере жаздады. Оны ханның өзi қорғап қалды. Бi рақ ол
өзгелердiң ашу-ызаға толы толқуын баса алмады. Оның қол астындағы ержүрек
жандар ешқайсысының келiсiмiнсiз шетелдiк мемле кетпен неге келiсiм
жасасқаны, оған бас иiп, бағы нуға өз атынан ғана емес, бүкiл орданың атынан
уәде еткенi туралы ханнан есеп бе рудi талап еттi. Сол бiр қулыққа толы
батылдық оның өз өмiрiне қауiп төндiр ген болатын...»
Левшин А. И
. Қырғыз-қазақ немесе қырғыз-қайсақ ордалары мен дала ларының
сипаттамасы. Алматы, 1996, 181-бет.
1. Әбiлқайырдың ордасында Ресей елшiлерi қалай қабылданды?
2. Қа зақ ханы өз қол астындағылардың ашықтан-ашық қар сы лығына қа-
лай тап болды?
*
