87
Секция
«
Экология
и
устойчивое
развитие
»
Аблайхан
Айдос
,
Мұхаммедəлі
Əлішбаев
«
Школы
Экономики
и
Менеджмента
»
мектебінің
3
курс
студенттері
,
Нархоз
университеті
,
Алматы
қ
.,
Қазақстан
Ғылыми
жетекші
:
э
.
ғ
.
к
.,
доцент
Салимбаева
Р
.
А
.
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ СУ РЕСУРСТАРЫН
БАССЕЙНДІК ПРИНЦИП БОЙЫНША БАСҚАРУ
Аңдатпа
Мақалада Қазақстан Республикасындағы Бассейндік принцип
бойынша басқару туралы талқыланады. Су ресурсын басқару бой-
ынша бассейндік принцип қалыптасу тарихы оның негізі туралы.
Қазақстандағы бассейндердің қазіргі жағдайы. Бассейндік басқару
бойынша ерешелермен негізгі нормаларды қарастырамыз. Басейн-
дердегі қазіргі кездегі негізігі мəселерді қаралады.
Аннотация
В статье рассматривается бассейновое управление в Республи-
ке Казахстан. В основе его лежит история формирования бассей-
нового принципа управления водными ресурсами. Современное
состояние бассейнов Казахстана. Давайте рассмотрим основные
правила и положения по управлению бассейнами. В статье рас-
смотрены основные текущие проблемы бассейнов.
Abstract
The article deals with basin management in the Republic of
Kazakhstan. It is based on the history of the formation of the basin
principle of water resources management. The current state of the basins
of Kazakhstan. Let’s take a look at the basic rules and regulations for
pool management. The article discusses the main current problems of
the basins.
Қазақстандағы су ресурстарын бассейіндік принцип бойынша
басқарудың негізгі бастауына келейік. Қазақстандағы бассейндік
принцип негізі Қазақстан Республикасының су құқығынан бастау
алады. Қазақстандағы су құқығы өзінің дамуында үш басты кезең-
нен өтті. Екі кезең Қазақстан Республикасының тəуелсіздіке дей-
88
Narxoz Student Research-2021
інгі болған кезеңдер. Үшінші кезең Қазақстан Республикасының
тəуелсіздік алғанан бастап кəзіргі кезге дейінінгі кезеңді қамтиды.
1991 жылы экологиялық жəне су заңнамасы Кеңес Одағының
заңнамасы негізінде құрылған. Су ресурстарын ластанудан, қоқы-
стардан, сарқылудан қорғау бойынша нысаналы мемлекеттік де-
кларациялар КСРО жəне Қазақ КСР су заңнамасының негіздерінің
қабылдануымен пайда болды. Қазақстанда сол уақытта 1972
жылғы Қазақ КСР Су кодексі əрекет етті. 1972 жылғы кодексі 1993
жылғы қабылданған су кодекісінің негізі болды. 1993 жылы қа-
былданған су кодексі негізінде құқықтық жəне əлеуметтік қатына-
старды реттейтін негізгі заңнамалық актілер қабылданды, оларға
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (жалпы жəне
ерекше бөлімдер), Əкімшілік құқық бұзушылықтар туралы Қа-
зақстан жоғарыда аталған өзгерістерден кейін Су кодексінің жаңа
редакцияда жасалды. Жасау барысында Қырғызстан, Тəжікстан,
Өзбекстан, Ресей, Франция секілді мемлекеттердің құқықтық
актілері жəне су құқығының халықаралық нормалары талдан-
ды. 2003 жылда су кодекісіне өзгертулер енгізілді. 2003 жылғы
енгізілген өзгерістер су кодексінде алдынғы кодекстің негізігі
қағидалары сақтып отыр. Атап өтетіні, су қоры, яғни барлық су
объектілері жəне оларда орналасқан сулар мемлекеттің Конститу-
циясында көрсетілгендей айрықша мемлекеттік меншікте. Оларға:
өзендер, оларға теңестірілген каналдар, көлдер, мұздықтар, жер
асты сулары, Каспий жəне арал теңіздерінің территориялық
сулары.
Сонымен қатар, Су кодексінде су қорын басқарудың бассейндік
қағидасы сақталған, бірақ бассейндік су шаруашылық басқармала-
рының құқықтары мен өкілеттіктері күшейтілген.
Қазақстандағы жер үсті суларының көлеміне келетін болсақ
онда орта есеппен 100,5 куб.км, оның 44 куб.км Қазақстан мен
шектесіп жатқан территориялардан келетін өзен суылардан құра-
лады. Қазақстанмен шектесіп жатқан мемлекеттерден келетін
өзен сулары белгілі бір кілісім шарта негізінде жүреді екі немесе
үш ел арасында келісім шарттар негізінде болады онда нормалар
жəне келісімдер бойынша атқарылады. Қазақстанда су қорын пай-
далану бойынша белгілі принцыптар бар олар:
1) Су қорын пайдалану мен қорғау, сумен жабдықтау жəне су
бұру саласындағы мемлекеттiк реттеу мен бақылау.