Орта ғасырлар Енді орта ғасырларда Қазақ-
стан аумағында «не»,
«қалай» және «кім үшін»
өндірілгенін
қа рас ты-
райық. Қазақтар ежел ден
мал бағып, жер игеріп, кен
қазып, мыс, темір, күміс, ал-
тын бал
қыт
қан. Ұлы жібек
жолы қол өнер дің, мә де ниет-
тің дамуына, сауда қатынасына ық пал етті. «Не
өндірілді?» деген сұ
рақ
қа келер бол
са
қ, мал
шаруа шы лық өнімдері (ет, сүт өнімдері, жүн, тері,
был ғары өнімдері, кілемдер, киіз және т.с.с) шыға-
рылғанын айтуға болады. «Қалай?» деген сұ рақ-
қа келсек, мал, егін шаруашылығы, металлур-
гиямен айналысқанын байқаймыз. Қазақтар
жылқы, түйе, сиыр, қой-ешкі баққан.
Көшпелі-жайылым дық мал ша руа шы-
лығында тері, сүйек, жүн, ма
мықты
шикізат көзі ре тін де пай да ланған.
Зергерлікпен айналысып, тұрмыстық
бұйым дар жасаған, киім тіккен. Тері
мен жүнді өңдеп, был ға рыдан, күдері,
қаракөл тері ле рінен түрлі киімдер тігіл-
ген, кілемдер тоқылған. Қа зақ ше бер ле-
рі нің бұйымдары Азияға ғана емес, одан
тыс жерлерге де тарай бастады.
1
Қорқыт ата. Қазақ, орыс тілдеріндегі энциклопедиялық жинақ. — Алматы, 1999.
2
Жүсіп Баласағұн Құтты білік. Қазақ тіліне аударған — А.Егеубаев. — Алматы, 1986.
3
Махмуд Қашқари Диуани лугат ат түрк. — Алматы: Дайк Пресс, 2005.
4
Берденова К. А. Общая экономическая история Казахстана. — Алматы, 1999. — С. 167, 190, 213.
Әсіресе фетр өндірісі — киіз басу ісі ерекше да-
мыды. Көшпенділер киізді үй жабдығы, құрылыс
материалы ре тін де пайдаланды.
«Кім үшін өндірілді?» деген сұ рақ қа келсек, ең
алдымен, өнімді жергілікті халық тұтынды, соны-
мен қатар сауданың дамуына байланысты Қытай
мен Ресейге, басқа да шет мемлекеттерге тасы-
малданып, ол жерлерде де пайдалана бастады.
Кеңес Одағы О тан дық кә сіп кер ліктің дамуының маңызды ке-
зеңі ре тін де 1920 жылдар да ғы Кеңес О да ғы тұсын-
да ғы жаңа эко но мика лық саясат жүр ген жылдар-
ды жатқызуға болады, ол кезде жаңа өн діріс тер
ашылды, жаб дық тар жаңартылды, бі лікті жұ мыс
күші нің саны артты, ол өз кезегінде жұ мыс сыз-
дық ты азайтып, бюджеттің толығуы на жол ашты
4
.
Республикада ХХ ғасырдың 30-жылдарының со-
ңында индустрия ландыру үдерісі басталды, бұл
Қа зақстан ға КСРО-ның ең ірі өнеркәсіптік өңір-
ле рі нің бірі не айналуға мүм кін дік берді. Одан әрі
Ке ңес О да ғы ның эко но мика сы жоспарлы эко но-
ми ка ға көшті, «Не?», «Қалай?» және «Кім үшін?»
деген сұ рақ тар мемлекет та-
рапынан рет теле-
тін. Кә сіп кер лік
(биз нес ) алып-
сатар лық ре-
тін де таны-
лып, заң
бойынша қудаланды. Индус-
три
яландырудың басым ба-
ғыт ы ре тін де тау-кен өндірісі мен агро-
өнер
кәсіп секторына ерекше мән
берілді. Уақыт өте келе Қазақстан
ши
кізат өнімдерін, яғни дәнді
13
2-сабақ. Қазақстан экономикасына тарихи шолу
дақылдарды өндіріп, қорға ныс, өнеркәсіп қажеті
үшін КСРО-ны қорғасын, мырыш, титан, магний,
қалайы, фосфор, хром, күміс және мо либ денмен
қамтамасыз етті.