ЗАМАНАУИ КӚП ДЕҢГЕЙЛІ КӚРКЕМ ГИМНАСТИКАНЫҢ ДАМУ

145 
2) жоғары білікті мамандар: жаттықтырушылар, хореографтар, 
қоюшы, дыбыс қалыптастырушылар, дәрігерлер, диетологтар, массажистер, 
психологтар, костюмерлер штаты және т. б.; 
3) қатаң іріктеу, ең алдымен, экстраординарлық табиғи қабілеті және 
алдыңғы спорттық дайындықтың жоғары деңгейі бар гимнастшылар 
қатарынан; 
4) кҥн сайын 2-4 жаттығудан тҧратын бай жаттығу режимі; 
5) беделді халықаралық турнирлерді, ресми жарыстарды, кӛрсетілім 
қойылымдарын және т. б. қамтитын жарыстардың кең кҥнтізбесі.; 
6) спортшылардың барлық шығындарын, сондай-ақ стипендияларын, 
жалақысын және басқа да материалдық кӛтермелеулерін мемлекеттік 
қамтамасыз ету. 
Кӛркем гимнастиканың орташа спорттық білім беру деңгейі 
анағҧрлым қарапайым мҥмкіндіктерге ие : 
1) гимнастиканың басқарылатын дайындығы БЖСМ, СДБД, ЖОО 
базаларында қолайлы, бірақ барлық қажетті іс-шаралар кешенін жҥзеге 
асыру ҥшін жеткіліксіз жағдайларда жҥзеге асырылады, медициналық 
бақылауды міндетті тҥрде және аудандық дәрігерлік-дене шынықтыру 
диспансерлері жыл сайын жҥргізеді; 
2) БЖСМ және БСД мамандары штаты оқу бӛлімінің 
меңгерушілерінен, 
2-3-тен 
10-ға 
дейін 
және 
одан 
да 
кӛп 
жаттықтырушылардан тҧрады, хореографтар кӛзделген, бірақ олар әрдайым 
жоқ; қойылым және дыбыс қалыптастыру жҧмыстарын жаттықтырушылар 
немесе шақырылған мамандар жҥзеге асырады.; 
3) шҧғылданушыларды іріктеу ҥнемі жҥргізіледі, бірақ ол орташа 
гимнастика шеңберімен шектеледі; 
4) гимнастшылар, әдетте, аптасына 2-4 сағаттан 5-6 жаттығумен 
қамтамасыз етілген; спорттық сыныптар немесе жалпы білім беретін 
мектепке "еркін" баруға келісім-шарт болған жағдайда спортшылардың 
жекелеген кҥндері 2-3 рет жаттығу мҥмкіндігі бар.; 
5) жарыс кҥнтізбесі кӛркем гимнастика федерацияларымен 
қҧрастырылады және жҥйелі тҥрде, бірақ жиі емес жарысуға мҥмкіндік 
береді. Әсіресе, ірі ҧжымдарда жаттығатын аз қабілетті гимнастшылар
қиын жағдайда болады: олардың ҥлесі - БЖСМ аясында жылына екі жарыс; 
6) сабақтар мен жарыстарды қаржымен қамтамасыз етуді мемлекеттік 
және қоғамдық мекемелер жҥзеге асырады, бірақ шҧғылданушылардың ата-
аналары да аз емес шығын келтіреді: федерацияға жыл сайынғы жарналар, 
бастапқы жарналар, қолайлы залды жалға алғаны ҥшін қосымша ақы, 
шақырылған мамандарға (хореографтарға, қоюшы адамдарға, дыбыс 
қалыптастырушыларға) ақы тӛлеу, гимнастиканы жабдықтау, жиындар мен 
жарыстарға бару. 
Жаңа уақыттың талабы сауықтыру-дамытушы кӛркем гимнастиканың
жҧмыс істеуінің бҧқаралық клуб-спорт деңгейінің қарқынды дамып келеді. 
Мектептер, колледждер, мәдениет ҥйлері, жоғары оқу орындары жанындағы 

146 
кӛркем гимнастика секцияларының нақты саны белгісіз, бірақ олардың да 
кӛп екені анық. Осылайша, клубтық бағыт даму ҥстінде. 
Сауықтыру-дамыту кӛркем гимнастикасының жҧмыс істеуінің 
бҧқаралық клубтық-спорттық деңгейін ҧйымдастыру алдыңғы екі деңгейден 
айтарлықтай ерекшеленеді 
Клубтық-спорттық деңгей ҥшін мыналар тән: 
1) әртҥрлі жаттығу базаларында ӛздігінен, бақылаусыз жҧмыс; 
2) мамандардың ерікті штаты; 
3) іріктеудің болмауы, жас шектелмеген, бірақ медициналық 
кӛрсеткіштерді есепке ала отырып, барлық тілек білдірушілердің 
сабаққа жіберілуі; 
4) сабақтар аптасына 2-4 рет, ҧзақтығы 1-2,5 сағат ӛткізіледі; 
5) спорттық іске асыру мҥмкіндігін педагог ӛзі табады және реттейді; 
6) барлық қаржылық қамтамасыз ету ата-аналардың иығында жатыр, 
кейде демеушілік қолдау. 
Кӛркем гимнастиканың клубтық-спорттық деңгейі-бҧл ӛзін-ӛзі 
дамытатын және ӛзін-ӛзі қамтамасыз ететін жҥйе. Бҧл деңгейдің мамандары 
балаларды БЖСМ-ға барудан ата-аналары және бала ӛзі бас тартады. Бас 
тартудың негізгі себептері, біріншіден, БЖСМ-де жаттығуларға жиі 
барғысы келмеу, екіншіден, ҧзақтығы аз 2-4-біржолғы жаттығу режимін 
сақтау ниеті болып табылады, ӛйткені ол кӛркем гимнастикадан басқа 
музыкалық немесе кӛркем білім берумен және шетел тілдерін ҥйренуге 
мҥмкіндік береді. 
Клубтық-спорттық деңгей жҧмыс істеуінің ең ҥлкен проблемасы 
шҧғылданушыларды спорттық іске асыру болып табылады. Қазір осы 
деңгейдегі мамандар кӛркем гимнастикадан жалпы қабылданған 
сыныптамалық бағдарламаға және жарыс жҥйесіне бағдарланады. Алайда, 
егер кіші разрядтарда" клубтық " гимнастиктер БЖСМ гимнастшыларымен 
бәсекелесе алатын болса, онда орта және әсіресе жоғары разрядтарда бҧл 
бәсекелестік, әдетте, барабар емес, бҧл бірқатар себептерге байланысты, 
атап айтқанда, жаттығу режимдерінде ҥлкен айырмашылық болып 
табылады. 
Сондықтан да соңғы жылдары елімізде және шетелде эстетикалық 
гимнастика дамып келеді. 
Эстетикалық гимнастика бойынша жарыстарға клубтық командалар 
(топтар) қатысады. Топтық жаттығуларда командалар жарысады және ҥш 
тӛрешілер бригадасы бағалайды: А1 бригадасы 6 балдан тҧратын 
қозғалыстың техникалық қҧндылығын бағалайды; А2 бригадасы 4 балдан 
тҧратын әртістік қҧндылығын (композициясын және мәнерлілігін); Б 
бригадасы-10 балдан тҧратын орындау. 
Кӛркем гимнастиканың қойнауында эстетикалық гимнастика дҥниеге 
келгенін және оның тамырына ӛзіндік қайтуын білдіреді, ол кӛркем 
гимнастиканың 
олимпиадалық 
дамуының 
объективті 
себептеріне 
байланысты 
жоғалды. 
Сонымен, 
"эстетиканың" 
басты 
міндетті 
элементтерінің қатарында тҥрлі дене қозғалыстары бар: толқындар, қол 

147 
сермеу, кӛлбеу, иілу, сығылу, босаңсу. Белгілі болғандай, бҧл қозғалыстар 
әйел ағзасына пайдалы, омыртқа, буындар, қан тамырлары және басқа да 
кӛптеген ағзалар ауруларының алдын алудың тамаша қҧралы болып 
табылады. Эстетикалық гимнастиканың негізгі принципі - қозғалыстың 
тҧтастығы мен ҥздіксіздігі де маңызды және пайдалы. Басқа спорт тҥрлері 
сияқты кӛркем гимнастика ағзаның қорғаныс кҥшін арттыруға және 
иммундық жҥйені нығайтуға кӛмектеседі. Кӛркем гимнастика мінезді 
қалыптастыруда ҥлкен рӛл атқарады. Жҧмысқа қабілеттілік, дербестік, 
жауапкершілік, тәртіптілік, коммуникабельділік, мақсатқа талпынушылық, 
ӛзін – ӛзі кӛрсете білу-бҧл жеке тҧлғаны қалыптастыру ҥшін гимнастика 
бере алатынның аз ғана бӛлігі. 
Эстетикалық гимнастиканың сӛзсіз артықшылығы-жинақы және 
жарыстың ҥлкен ӛткізу мҥмкіндігі: 2-3 сағат ішінде жарыстарға 100-ден 300-
ге дейін және одан да кӛп гимнасттар қатыса алады. 
Әйелдер гимнастикалық қозғалысының қазіргі жай-кҥйін талқылау 
ерекше назар аударуға тҧрарлық. XX ғасырдың 70-ші жылдары әйелдер 
гимнастикасының 
бҥкілодақтық, 
республикалық 
және 
аймақтық 
федерацияларын қҧру арқылы - жетілген, орта және жоғары жастағы 
әйелдерге арналған кӛркем гимнастиканың бейімделген нҧсқасын қҧру 
арқылы 
елеулі 
дене 
шынықтыру 
бағытына 
айналды. 
Әйелдер 
гимнастикасының осы бағыттың бастамашылары мен насихаттаушылары 
атақты мамандар, кӛркем гимнастиканың негізін қалаушылар: Т.Т. 
Варакина, Л.Н. Кудряшова, Л.О. Яансон, Л. А. Палмсе, Х.М. Прейкох және 
т.б. 
70-ші және 80-ші жылдардың басында әйелдер гимнастикасы 
қарқынды дамыды, онымен мыңдаған әйел айналысты. Алайда қайта қҧру 
басталысымен, 
Джейн 
Фонды 
аэробикасының 
пайда 
болуымен, 
теледидардағы ритмикалық гимнастика әйел гимнастикасына қызығушылық 
кемуге барды. Қазіргі уақытта әйелдер гимнастикасының жандануы 
эстетикалық гимнастиканың пайда болуымен байланысты. 
Осылайша, кӛркем гимнастика қазіргі уақытта кӛп деңгейлі спорттық-
дене шынықтыру қозғалысына айналды, онда кез келген жастағы, 
қабілеттері мен мҥмкіндіктері бар әйелдерге орын бар. 

жүктеу/скачать 2,78 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: