Г неталар немесе қабырш акты түкымды класы - G netopsida, Chalym idospermatopsida Қабыршакты
тұкымдылардың
өзгешелігі:
м икро-
жэне
мегаспосрофиллдердін касында жабындык кабырш актар немесе гүлсерігі
түзіледі. Аталық гаметофиты екі клеткалы, ал аналық гаметофитінде тұкым
бүрінен, эндоспермнен, екі архегониядан тұрады. Кабыршакты тұкымдылардың
осындай белгілері гулді өсімідіктерге ұксас. біракта олар аш ы к түкымдыларға
жататын өсімдіктер.
Эфедралар немесе қы лш алар катары (Ephedrales) Бір туыс,
40
түрі
белгілі.
Мэңгі
жасыл
бұталар,
кабыршакты
жапырактары жаксы жетілген. Эфедралар дала, ш өлейттерде Еуразия мен
Америка материгінде өседі. Қазакстанда екі түрі, БКО-да бір түрі кездеседі
(Ephedra distachya).
Бұлар екі үйлі өсімдіктер . Аталық м икростробилдарында немесе
бүрлерінде 2 - қабыршактары карама —қарсы орналасады. Төменгі екі
кабыршағы көбеюге жарамсыз, ал баска кабырш ақтарының қолтығында
микроспорангиялар дамиды. Әрбір микроспоронгиядан екі клеткалы аталык
өскінше немесе аталык тозаң пайда болады. А налы к бүрлерде көбеюге
жарамсыз кабыршактар дамиды, олардың ұш ында түкым бүрі орналасады.
М егаспоронгиялар екі кабатты, бірінші кабаттынан микропилярлы түтікше
дамиды. Оған микроспоралар түсіп тозандандырады. М егаспорангиянын
орталығын нуцеллус алып жатыр. О ның жоғарғы ж ағы нда тозан камерасы,
төмен карай екі архегония орналасады. Тозаң түтік аркылы тозаң камерасына
түсіп, архегония жұмыртка клеткасын ұрыктандырады. ¥ры ктанған жаңа
клеткадан тукым пайда болады. Тұкым сыртынан ш ырынды қабыршакпен
капталады. Гүл серігі кызыл түсті. Кейбір ғалымдар эфедраларды н ата - тегін
папортниктерден шыккан деп санайды.
Ен маңызды өкілі Е, equsetina алкалоидтар алуда, медицинада астма,
аллергия ауруларына дәрілік есебінде колданады. E phedra distachya БҚО-нын
борлы аймақтарында кездесетін сиреп бара жаткан өсімдік, сондыктан ол БҚО-
ның үлттык байлығы.
