313
БАСТАПҚЫ ДЕРЕК: сауалнама, сұхбат және бақылау
Әрине, парадокс мынада: зерттеп жүрген дүниеге қаншалық терең үңілсе-
ңіз, жинаи�тын деректеріңіз соншалықты көп және мәнді бола түседі. Бірақ бұл
зерттеуді барынша күрделі процеске аи�налдыруы мүмкін. Бастысы, осындаи�
мәселелерді ои�ластыру, мұқият жоспарлау және икемділік қабілетіңіз оянады.
12.12-қосымшада зерттеушілердің әсері мен позицияларын рефлексивті
түрде ескерместен, бақылау жүргізген кезде кездесетін қиындықтар туралы
мысал келтірдік.
Бақылау процесі
Күн саи�ын кездеи�соқ бақылау жасап жүрсек те, әлеуметтік ғылым әдісі ре-
тінде бақылау – жоспарды талап етеді. Барлық мәселелер мен кездеи�соқ бо-
луы мүмкін жаи�ттарды жоспарлап, іс-әрекеттің барлық аспектісін қадағалап,
бақылауды таспаға жазып, процеске шолу жасап, қажет болса өзгеріс енгізіп,
Біз бақылайтын
әлем
Сезім
мүшелерімізбен
қабылдау
Ой елегінен
өткізу
Ресми
бақылау
12.2-сызба.
Бақылауды сүзгіден өткізу
Олар алыс аймақтан келе ме?
Тимотидің оқиғасы
Антропология сабағында көрген деректі фильм әлі есімде. Онда зерттеушілер
Оңтүстік Американың бір жерінде кішігірім қауымға бақылау жүргізгенін сипаттай-
ды. Ғалымдар «жергілікті гуру» деп ат қойған егде әйелдің «жексенбілік жоралғысын»
камераға түсіреді. Бұл шараға алғаш қатысқан зерттеушілер әлгі әйелді көру үшін
адамдардың алыстан жиналатынын айтты. Фильмді көріп отырып, ойланып қалдым:
«Тоқта, бұл адамдар камерасы, жарығы мен дыбыс күшейткіш микрофоны бар ақнә-
сілді адамдарды көру үшін келген болса ше?». Камераны, үлкен микрофонды ұстауға
тырысып, күліп жатқан екі балаға қарай бұрылған кезде күдігім тіпті күшейе түсті.
Зерттеушілер бақылау жасап жүрген нысанына ықпалы туралы ешқашан айтқан жоқ
және олар бақылаған нысанының бәрін жергілікті контекспен байланыстырды.
Достарыңызбен бөлісу: