ритмикалы және
ритмикалы емес деп бөлінеді.
Ритмикалы діріл дегеніміз дірілдің санының уақыт бірлігі бо-
йында өзгермей, тұрақты болып қалуы, ал
ритмикалық емес діріл – уақыт бірлігіне қарай діріл санының өзгеруі.
Ритмикалық дірілдің нәтижесінде тон пайда болады, ол сөйлеу кезінде ауыз қуысы мен мұрын қуысын толтырып тұратын
дауыс шымылды-ғы мен ауаның дірілінен тұрады. Ритмикалық емес дірілдің нә-тижесінде салдыр пайда болады. Оған ерін,
кішкене тіл, тілдің дірілі мен сөйлеу мүшелерінің бір-біріне жуықтасуынан жасал-ған дыбыстар жатады. Дауысты
дыбыстарға қатысты сөйлеу ті-лінде әуен не тембр деген ұғым қолданыс тапқан.
Дыбыстардың жасалуында резонанс айрықша қызмет атқаратындығы белгілі.
Дыбыстардың акустикалық сипатын анықтау барысында мына нәрселерге баса назар аударған жөн:
а) сөйлеу дыбыстарының күші өкпеден шыққан ауа күші-нің дауыс шымылдығына түсетін қысымымен айқындалады;
ә) сөйлеу дыбыстарының ырғағы дауыс шымылдығының ұзындығы және оның қысылу қалпына қарай анықталады;
б) дауысты дыбыстардың созылу қалпы дауыссыз дыбыс-тарға қарағанда басымырақ келеді;
в) дыбыс әуені сөйлеу кезіндегі ауыз қуысы мен мұрын қуысының көлемі және қалпына қарай айқындалады.