Клиникалық анатомия
143
leus)
медиалды бөлігі ү л к ен ж іл ін ш ік сүйегіне ж аб ы сң ан . Сондық-
тан ар тқ ы ү л к ен
ж іл ін ш ік а р тер и я ға
(a. tibialis posterior)
ену ү ш ін ,
осы деңгейде ңам бала тәр ізд і б ү л ш ы қ ет тің м еди алды ң ы р ы н кесу
кер ек, ал а р тер и яға си р аң ты ң ортасы нан ену ке р ек болса, бүлш ы қ-
ет ш етін сы ртңа, әр і ар тң а ж ы л ж ы т у ғ а болады .
А ртңы ф асц иалды ңүндаң та: ү л к ен ж іл ін ш ік т ің ар тң ы ар те
ри ясы , венасы ж ән е нерві өтеді.
N . tibiais, a. tibialis posterior-
дан
латералды ж атад ы . Осы ж ерде ң ан там ы р -н ер в ш оғы ры —
(canalis
cruropopliteus)
сираң -тізе асты өзек, терең ж эн е беткей бүлш ы ңет-
тер ш ан д ы р лар ы н ы ң ар асы н д а ж атад ы .
С ирақ-тізе асты өзегін ің төрт ң абы рғасы ж эн е торт тесігі бар
(3.20 а сурет).
Қ аб ы р ғал ар ы :
— алды н ан — си р а қ ты ң ар тң ы б ү л ш ы қ ет і
(т. tib ia lis posterior);
— арты нан — м е н ш ік ті ф асц и я н ы ц тереңдегі ж ап ы р ағы м ен ж а-
бы лған к ам б ал а тәр ізд і б ү л ш ы қ ет тің
(т. soleus)
ал д ы ң ғы беті;
—- медиалды ж ағы н ан — бар м аң тар д ы ң ү зы н б ү к к іш б ү л ш ы қ еті
(т. flexor d ig ito ru m longus);
— латералды ж а ғы н ан —ү л к ен б ар м ақ ты ң ү зы н б ү к к іш бүл-
ш ы ң еті
(т. flexor ha llu cis longus).
Ө зекке к ір у тесігі таң ы м ш ү ң қ ы р ы н ы ң
төм енгі ш ек ар асы н д а,
arcus ten d in eu s, т. solei
ж эн е
m. p o p liteu s
ар асы н д а орн аласады .
Осы саң ы л ау арңы лы о зекк е таң ы м а р тер и ясы ж эн е ү л к ен ж іл ін -
ш ік нерві к ір іп , ар тқ ы ү л к ен ж іл ін ш ік вен ал ар ы ш ы ғад ы .
Т ақы м артери ясы — ал д ы ң ғы ж ән е ар тң ы ү л к ен ж іл ін ш ік ар те
р и ял ар ы н а бөлінеді. А л д ы ң ғы сү й ек ар ал ы ң ж а р ғ а қ т ы ң тесігі к іш і
ж іл ін ш ік м ойны м ен (сы рты нан ),
т. p o p liteu s
(үстінен) ж ән е
т. tib i
alis posterior-
мен (іш к ер і ж эн е асты нан) ң о р ш ал ған .
Осы тесік ар қ ы л ы өзектен ал д ы ң ғы қ ү н д а ң қ а ал д ы ң ғы ү л к ен
ж іл ін ш ік артери ясы ш ы ғад ы . Қ ап тал д ағы тесік — с и р аң ты ң орта
деңгейінде ар тқ ы ү л к ен ж іл ін ш ік ар тер и ясы н ан к іш і ж іл ін ш ік
артериясы ны ң
(а. регопеа)
басталаты н ж ер ін де.
М . flexor hallucis
longus
ж ән е
fibula
арасы н д ағы , к іш і ж іл ін ш ік
а р тер и ясы өтетін са-
ңы лау —
canalis m usculoperoneus in ferio r
деп атал ад ы . К іш і ж іл ін -
ш ік сы нған кезде а р тер и я заң ы м д ан у ы м ү м к ін .
А. регопеа
79% ж ағд ай д а — а р тқ ы ү л к ен ж іл ін ш ік артери ясы -
ның, ал 21% ж ағд ай д а -т а қ ы м а р тер и я сы н ы ң т ар м ағы .
А ртңы (төменгі) ш ы ғу тесігі — с и р а қ т ы ң ар ты н д ағы беткей ж ән е
тереңдегі бүлш ы қеттер арасы нд ағы саң ы л ау . Ол ж іл ін ш ік т ің орта
деңгейінде, к ам б ал а тәр ізд і б ү л ш ы ң еттің төм ен гі-м еди алды ш етін-
де ж іл ін ш ік тің артң ы ң ан там ы р-н ерв ш о ғы р л ар ы ш ы ғад ы .
144
3 бәлім. Аяқтың
клиникалық анатомиясы
Үлкен ж іл ін ш ік н ер він ің зақ ы м д ал у ы н ан а я қ басы н ж ән е бар-
м аңтарды бүгетін (табанға ң ар ай ), ая ң басы н іш к е р і бүраты н бүл-
ш ы ң еттердің салдануы ш ы ғад ы . А х и л л р еф л ексі ж о ғал ад ы .
Ж іл ін ш ік т ің ар ты н д а, табанда ж ән е б ар м ақ тар д ы ң табан бетін-
де сезім талды ң азая д ы . Ж іл ін ш ік асты н д ағы б ү л ш ы қ еттер тобы
семиді. С үйектер ар ал ы ң бүлш ы ң еттер сем уіне б ай лан ы сты «ңүс-
ты рнаң» сы ң ы лды түрде, ал ж а зғы ш т а р д ы ң к о н тр ак ту р асы салда-
ры нан «қуыс таб ан » , «өкш е табан» сим птом дары ш ы ғад ы . Б ар м ақ -
тармен ж ер баса алм ай д ы .
А ртңы ү л к ен ж іл ін ш ік ар тер и ясы 64% ж а ғд ай д а —бір бағанды ;
16% ж ағд ай д а —ш аш ы р ан д ы түрде; 20% ж а ғд ай д а — ар ал ас түрде
болады.
Ж іл ін ш ік ар ты н д ағы ай м аң та ш ел д і м ай к е ң іс т ік т е р і көп , олар-
да ф легм он аларды ң орналасуы :
1) беткейлеу —тері асты н да, ш ан д ы р асты нда;
2) тереңдеу келесі:
а )
балты р мен к ам б ал а тәр ізд і б ү л ш ы қеттер ;
b )
тереңдегі ф а с ц и я л ы қ қ ү н д аң та-ү л к ен ж іл ін ш ік т ің а р тқ ы
б үлш ы ң еті, ү л к ен б ар м ақ ты ң ү зы н б ү к к іш і ж ән е барм ақ-
тарды ң ү зы н б ү к к іш тер і;
с )
к ам б ал а тәр ізд і бүлш ьщ ет пен с и р аң ты ң
терең дегі ф асци-
ясы ; арасы нда кездеседі.
Тереңдегі ф легм он алар к ө р ш і а й м аң тар ға — т а қ ы м ш ү ң қ ы р ы -
на, си р ақ ты ң алд ы н а, а я қ басы на т ар ал у ы м ү м к ін .
Ж іл ін ш ік сү й ектер і сы н ған кезде сү й ектер д ің ы ғы су б ағы ты ,
б үлш ы қеттердің бекіген ж ер лер ін е байланы сты :
— ж іл ін ш ік т ің ж о ғар ғы 1 /3 -ін д е е к і сүйек сы нғанда: п р о к си
м алды сы н ы қ бөлігі алға ң ар ай ы ғы сады (торт басты бүлш ы ң-
еттер тарты п кетеді), ал ди сталды бөлігі а л ғ а ш ам ал ы ы ғы са-
ды (ах и лл сің ір і тар ты п түрады );
— ж іл ін ш ік тің о р та ң ғы ж ән е төм енгі б өліктерінде е к і сү й ек те
сы нғанда — п р о кси м ал д ы бөлігі алға-м ед и ал ды (торт басты
б ү л ш ы қ еттің тартуы ), ди сталды бөлігі — а р т қ а ж ән е с ы р т қ а
ы ғы сады (си р ақ ты ң ү ш басты б ү л ш ы ң еті, а х и л л ,
ө кш е сіңір-
л ер і ж ән е с ал м а ң қ а б ай лан ы сты тартады ).
О сындай сы н ы ң тарда а я қ басы салбы рап түрад ы ж ән е сы р т қ а
айналады .
К іш і ж іл ін ш ік сы н ған да с ы н ы қ тар ы ғы суы аз болады , заңы м -
данбаған ү л к ен ж іл ін ш ік сы н ған к іш і ж іл ін ш ік т і «ш инаға» ү қ сап
үстап түрады .