2.1. Гистологиялық препараттарды микроскоптың көмегімен көрудің әдістері
27
Фазалы-контрасттымикроскопия.
Бұл әдіс әдеттегі микроскопиялау аркылы
көрінбейтін, мөлдіржәнетүссізтірі мысандардың контрастты бейнекөріністерін
алу үшін кажет. Әдіс сәуленің сындыру коэффициенттері әр түрлі
кұрылымдардан өту кезінде, өзінін жылдамдығын өзгертетіндігіне негізделген.
Микроскопта
колданылған
оптиканын
кұрылысы,
көзге
көрінбейтін,
боялмаған препараттан өту кезіндегі сәуленің фазалык өзгерістерін, оның
амплитудасының өзгерістеріне, яғни алынып отырған көріністің ашыктығына,
айналдыруды камтамасыз етеді. Фазалы-контрастты әдісте зерттеліп жатқан,
боялмаған құрылымдардың контрастылығы конденсорға орнатылған арнайы
шенбер түріндегі диафрагманын және объективте орнастырылған фазалык
табакшалардың көмегімен аткарылады. Фазалык контрасттың біртүрі фазалык-
күңгірт аланды контраст болып табылады, ол позитивті фазалы контрастты
бейнемен салыстырғанда, негативті көрініс береді.
Күңгірт алаңда микроскопиялау.
Күңгірт аланды микроскопта препараттағы
кұрылымдардың дифракциясын (толкынмен айналып өтуді) беретін сәуле
ғана объективке жетеді. Бұл микроскопта арнайы конденсордың болуына
байланысты жүреді, ол препаратка тек кана киғаш жарык түсіреді; жарык
берушіден сәуле бүйірінен жіберіледі. Сонымен, кору аланы күңгірт болып
көрінеді, ал препараттағы үсак бөлшектер жарыкты шағылыстырады, ол әрі
карай объективке түседі. Клиникада бұл әдісті несептін кұрамындағы крис-
талдарды (зәр кышкылы, оксалаттар), спирохеталарды көрсетуге, мысалы,
мерезді тудыратын
Treponema pallidum
және т.б. зерттеуге колданады.
Интерференңиялы микроскопия.
Тін массасының мөлшерін аныктауға ар-
налған интерференциялык микроскоп фазалык-контрасты микроскопияның
бір түріне жатады. Дифференциалды интерференциялык микроскопты
(Номарскийдің оптикасымен) жасушалардың және баска да биологиялык
нысандардың үстіңгі беткейінің рельефін зерттеу үшін колданады.
Интерференциялык микроскопта жарык түсірушіден келетін сәуле екі лек-
ке бөлінеді: бір лек нысан арқылы өтеді де, толку фазасы бойынша өзгереді,
ал екінші лек нысанға сокпай өтеді. Объективтің призмаларында екі шоғыр
бір-біріне косылады. Осының нәтижесінде, микронысанның калындығы
және тығыздығы әр түрлі аймактарының, контрастылык деңгейі әр түрлі
бейнекөрініс кұрастырылады. Өзгерістердің мөлшерлік бағалануын жүргізу
аркылы кұрғак заттың концентрациясы және массасы аныкталады.
Фазалык-контрасты және интерференциялык микроскоптар
тірі жасу-
шаларды
зерттеуге мүмкіндік береді. Оларда интерференция колданылады,
ол толкындардың екі тобы жиынтығын комбинациялау жағдайында пайда
болып, микрокүрылымның бейнесін қалыптастырады. Фазалык-контрасты,
интерференциялык және күцгірт алаң аркылы микроскопиялаудың артык-
шылығы олар тірі жасушаларды козғалу және митоз кезінде байкауға
мүмкіндік беруі болып табылады. Сонымен катар, жасушалардың козғалысын
тіркеу цейтраферлік (жеке кадрлар бойынша) микробейнетүсірілім аркылы
бейнетаспаға жазу жүргізілуі мүмкін.
Достарыңызбен бөлісу: