2. Омыртқа жотасының жалпы құрылысы, бөліктері, иілімдері

Мұрын қуысы, cauum nasi, тыныс алу жолдарының бастауы болып табылады.Ол жоғарыда
бас сүйегінің негізі арасында , төменде ауыз қуысы, оң және сол жақта көз ұяларының 
арасында орналасқан. Алдыңғы жағында мұрынның қуысы сыртқы ортамен мұрынның 
саңылаулары - танаулар арқылы, артқы жағында-жұтқыншақтың мұрын бөлігімен 
мұрынның қуысының артқы саңылаулары арқылы байланысады, choanae. Мұрын қуысы 
шырышты қабықпен жабылған сүйек қабырғаларынан тұрады . Мұрынның қуысына 
мұрын маңы қосылған. Мұрын қуысының шырышты қабаты мұрын маңы қойнауларына
таралады. 
Мұрынның септумы, septum nasi, мұрын қуысы екі жартыға бөлінеді - оң және сол жақ. 
Әр жартысында сыртқы мұрынның шеміршектерімен шектелген, көп қабатты жалпақ 
эпителиймен жабылған мұрын кіреберісін vestibulum nasi және мұрын қуысының өзі 
шырышты қабықпен қапталған cauum nasi proprium ерекшеленеді. Алдыңғы және мұрын 
қуысы арасындағы шекара доғалы тарақпен өтеді-мұрын шегі, limen nasi. 
Мұрын қуысында 4 қабырға бар: жоғарғы, төменгі, бүйірлік және медиальды . Медиальды 
қабырға-мұрын қуысының екі жартысына ортақ, мұрын септумымен ұсынылған. 
Мұрынның септумының үш бөлігі бар:
1) жоғарғы-артқы - сүйек, pars ossea;
2) алдыңғы - шеміршек, pars cartilaginea;
3) алдыңғы-төменгі, мембраналық, pars membranacea.
Мұрын қуысының төменгі қабырғасы-ауыз қуысының жоғарғы қабырғасы. Мұрын-
кеңсірік саңылауынан артқы төменгі қабырғада, ductus incisivus, таңдайдың емізік 
папилясында ашылатын тесік анықталады. 
Жоғарғы қабырға немесе мұрын қуысының доғасы иісті нервтер өтетін торлы сүйектің 
перфорацияланған пластинасынан пайда болады. Сондықтан мұрын қуысының жоғарғы 
бөлігі иісті аймақ деп аталады, regio olfactoria, тыныс алу аймағы деп аталатын қуыстың 
қалған бөлігіне қарағанда, regio respiratoria. 
Бүйірлік қабырға ең күрделі құрылымға ие . Онда үш мұрын кеуілжірі орналасқан: 
жоғарғы, ортаңғы және төменгі, conchae nasales superior, media et inferior, олардың негізін 
тиісті сүйек мұрын кеуілжірлері құрайды.
Медиальды қабырға (мұрын септумы) мен мұрын раковиналары арасындағы, сондай-ақ 
жоғарғы және төменгі қабырғалар арасындағы кеңістік мұрынның жалпы жолын құрайды, 
meatus nasi communis. Сонымен қатар, мұрынның жеке жолдары бар. Төменгі мұрын 
қуысы мен мұрын қуысының төменгі қабырғасының арасында мұрынның төменгі жолы, 
meatus nasi inferior, ортаңғы және төменгі мұрын қабықтарының арасында мұрынның 
ортаңғы жолы, meatus nasi medius, жоғарғы және ортаңғы мұрын қабықтарының арасында 
мұрынның жоғарғы жолы, meatus nasi superior бар. Жоғарғы қабық пен сына тәрізді сүйек 
денесінің алдыңғы қабырғасының арасында сына тәрізді торлы ұңғыл, recessus 
sphenoethmoidalis жатыр, оның мөлшері әр түрлі болады. Онда сына тәрізді қойнау 
ашылады Төменгі және ортаңғы қабықтардың артында кішкене кеңістік пайда болады - 
мұрын-жұтқыншақтық жол, meatus nasopharyngeus, мұрын-жұтқыншақпен хоана арқылы 
байланысады. 
Төменгі жолда көзжас-мұрын каналы орналасқан .

Аталған тесіктердің орналасу бөлшектері практикалық мәнді білдіреді. Ортаңғы жолдың 
бүйір қабырғасында Bulla ethmoidalis және processus uncinatus-пен шектелген жартылай ай 
саңылауы, hiatus semilunaris орналасқан, ені 2-3 мм, ол алдыңғы және жоғарғы жағынан 
артқы және төмен қарай жүреді. Жартылай ай саңылауының артқы жағы шұңқыр тәрізді 
кеңейіп, торлы құйғышты құрайды, infundibulum ethmoidale, оның түбінде жоғарғыжақтың 
қойнауларының саңылауы орналасқан. Жарты айдың алдыңғы-жоғарғы бөлімі маңдай 
қойнауына апарады. Саңылаудың алдыңғы және артқы қабырғаларында торлы қойнаудың 
алдыңғы жасушаларының бірнеше ұсақ тесіктері, сондай-ақ жоғарғы жақтың 
қойнауларының қрсымша тесіктері бар. Жоғарыда айтылғандарға байланысты мұрынның 
орташа бағыты клиникалық тұрғыдан мұрын қуысының маңызды бөлігін білдіреді
Мұрын қуысының шырышты қабаты. Шырышты қабық үстіңгі қабықпен дәнекерленген 
және көп қатарлы призмалық жыпылықтайтын эпителиймен жабылған. Оның құрамында 
шырышты бокал тәрізді жасушалар және күрделі альвеолярлы шырышты-серозды бездер 
бар. Күшті дамыған веноздық өрімдер мен артериялар эпителийдің астында орналасқан, 
бұл деммен жұтылатын ауаны жылытуға мүмкіндік береді. Қабықтың кавернозды өрімі, 
plexus cavernosi concharum, әсіресе қатты дамыған, оның зақымдануы өте қатты қан кетуді 
тудырады. Қабықтарда шырышты қабық әсіресе қалың (4 мм-ге дейін). Иісті аймақта 
жоғарғы мұрын қабығы және ішінара қуыс Арка арнайы иісті эпителиймен жабылған. Бұл 
аймақтың шырышты қабығында шырышты шығаратын иісті бездер, glandulae olfactoriae 
және серозды бездер орналасқан. 
Мұрын кіреберісінің шырышты қабаты терінің эпителий жамылғысының жалғасы болып 
табылады және көп қабатты жалпақ эпителиймен қапталған. Вестибулярлық мембрананың 
дәнекер тіндік қабатында май бездері мен шаш тамырлары орналасқан. 
Мұрын қуысын үш зонасын бөле аламыз: ең алдыңғы – мұрын кіреберісі , тыныс алу 
(regio respiratoria) және иіс сезу (regio olfactoria) аймақтары. 
Мұрын қуысының кіреберістік аймағы майлы бездермен және түгі бар тері арқылы 
сыртынан жабылып,қоршалған.
Мұрындағы тыныс алу зонасы мұрын түбі жағынан басталып жоғарыға көтеріліп, 
мұрындағы ортаңғы кеуілжірінің жиек бөлігіне дейінгі кеңістікте орналасқан. . 
Тыныс алу зонасы параназальды синустарға жалғасатын шырышты қабықпен қапталған. 
Шырышты қабық кавернозды тінмен және негізінен төменгі мұрын қабығында орналасқан 
шырышты бездермен жабдықталған. Шырышты қабық эпителиймен қапталған, оның 
жасушаларының арасында секреторлық жасушалар орналасқан. Мұрынмен дем алған 
кезде ауаның негізгі массасы доғалы түрде жоғарыға қарай жылжиды, сол жерден хоанға 
түседі. Дем шығару кезінде ауа бір жолмен кері бағытта ағып, иісті аймаққа аздап еніп, 
мұрынмен тыныс алу қалыпты физиологиялық акт болып табылады және оның бұзылуы 
бүкіл ағзаның әртүрлі патологиялық жағдайларын тудырады. Өкпеде газ алмасу 
төмендейді, сондықтан сілтілік қан қоры азаяды. Оттегі алмасуы бұзылады, бұл 
гемоглобин мен эритроциттер санының азаюына әкеледі. Мұрынның тыныс алуын өшіру 
және оның қиындауы жүректің жұмысына және қан қысымына әсер етеді. 
Иісті аймақ иісті, базальды және тірек жасушаларымен ұсынылған. Ол ортаңғы мұрын 
қабығының ортасынан жоғары орын алады. Иісті аймақта серозды құпияны шығаратын 
құбырлы альвеолярлы бездер бар, олар иісті түктерді ылғалдандырады және иісті 
тітіркенуді қабылдауға көмектеседі. 

жүктеу/скачать 1,83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: