8
сонымен қатар Қарағандының оңтүстік бетіндегі Ақсу-Аюлы ІІ қабірі жатады.
Осы кезде жер бетіне тастан қалап қабырғалы тұрғын үйлер салу рәсімі кең
жайылады. Тұрғын үйлерді салуға ағаш кеңінен пайдаланылған. Металл өндіріп
балқыту орасан зор рөл атқарған.
Солтүстік және Батыс Қазақстанда көптеген андроновтық мәдениет
ескерткіштері ашылып зерттелген, олардың ішінен Алексеев қонысы мен
Тастыбұтақ қорымы кеңінен мәлім болды. Ертедегі қола кезеңіне мәйітті өртеп
көму рәсімі жатады. Сол кездері ежелгі қалалардың прототиптері деп
есептелетін қоныстар пайда болды. Соның бірі – Арқайым Челябинск және
Қостанай облыстарының шекарасында орналасқан. Кейінгі қола дәуірінің
бірінші кезеңінде Солтүстік Қазақстанның тайпалары Арал өңірінің Қима
мәдениетінің, ал Батыс Қазақстан – Еділ бойының Қима мәдениетінің қатты
ықпалына түседі.
Шығыс Қазақстанда Андронов мәдениетінң дамуы да осы тектес жолмен
жүреді. Ертіс пен Бұқтарманың, Күршімнің көкорай шалғынды алқаптарынан,
Алтайдың таулы аудандарынан, Тарбағатай мен Сауыр далаларынан қола
дәуірінің ондаған қоныстары мен қорымдары табылды. Қанай қорымы және
онымен қатар орналасқан қоныс қабірлерінің дені кейінгі қола кезеңіне жатады.
Оңтүстік Қазақстан мен Жетісу қола дәуірінде халық тығыз қоныстанған
аймақ болды. Таңбалы мен Қаратау сияқты тастағы суреттердің аса үлкен
шоғыры тек Жетісу мен Қазақстанның оңтүстігінен ғана табылды. Жетісуға
федоров пен алакөл тайпаларының мәдениеттері элементтерінің араласып-
құраласып жататыны тән болып келеді. Федоров дәстүрінде қоршаулары
тікбұрышты және дөңгелек болып келетін қабірлер көбірек кездеседі.
Жетісудың орта қола дәуіріне Таңбалы, Қарақұдық қорымдары жатады.
Қазақстанның оңтүстігінен, Қаратаудан Таутары қорымы қазылып аршылды.
Сырдарияның төменгі жағынан, Арал алқабынан қола дәуірінің бірегей
ескерткіші – Түгіскен кесенесі ашылды.
Достарыңызбен бөлісу: