Оқулық «Білім беруді дамытудың федералдық институты»
жүктеу/скачать 5,26 Mb. Pdf көрінісі
|
Каз.Морозова Электротехника и электроника
| I
0 бос жүріс тоғы өтеді. Бос жүрістің магнит қозғаушы күші (МҚК) магнит өткізгіш бойынша тұйықталатын жəне ЭҚК бастапқы жəне қосымша орамдарында ықпалдандырылатын ауыспалы магнитті тоқты қоздырады. Қандай да бір айналымнан өтетін магнитті ағынның кез келген өзгеруі кезінде, бұл айналымда магнитті ағынның уақыт бойынша өзгеруіне шамасы бойынша тең жəне таңбасы бойынша кері ЭҚК ықпалдандырылады. «-» таңбасы ЭҚК оның əсерімен айналымнан өтетін тоқ негізгі магнитті ағынның өзгеруіне кедергі жасайтын магнитті ағын тудыратын бағытын өзгертеді. Трансформатор орамдарының айналымдар саны əдетте көп болады: бірінші — w 1 , екінші — W 2 . Екі орамның əрбір айналымдарында бірдей ЭҚК ықпалдандырылады, себебі осы орамдардың барлық айналымдары бір магнитті ағынмен ілініскен. Сондықтан əрбір орамның ЭҚК барлық айналымдар ЭҚК қосындысына тең. Магнит өткізгіштегі магнитті ағын трансформатордың бастапқы орамы кернеуі синусоидалық желіге қосылған болса, тəжірибе жүзінде уақыт ішінде синусоидалық өзгереді: Ф = Ф sin ωt. Уақыт ішінде өзгеретін магнитті ағын трансформатордың бастапқы жəне қосымша орамдарындағы өзгеретін ЭҚК да ықпалдандырады. Бұл ЭҚК магнитті ағын неғұрлым жылдам өзгерсе, соғұрлым артық болады. Қосымша орамда бос жүрісте тоқ болмағандықтан, бұл орам қысқыштарындағы кернеу ЭҚК тең, яғни, U 2 = Е 2 . Бастапқы орамда I 0 шағын бос жүріс тоғы өтеді жəне бұл орам кернеуі ЭҚК айтарлықтай ерекшеленбейді, яғни, U 1 ≈ E 1 . Солайша, егер трансформатордағы бастапқы жəне қосымша орамдардың айналымдар саны əр түрлі болса, бастапқы орамды U кернеуі бар ауыспалы тоқ желісіне қосқан кезде, қосымша орам 87 қысқыштарында U 1 кернеуіне тең емес U 2 кернеуі пайда болады. Осы тəжірибенің негізінде өлшеу аспаптарының көрсеткіштері бойынша трансформация коэффициентін жəне трансформатордың магнит өткізгішіндегі жоғалтулар қуатын анықтайды. Бос жүріс тəжірибесі дайын трансформаторды зауыттық сынау кезінде екі міндетті бақылау тəжірибесінің бірі болып табылады. Трансформатордың қысқа тұйықталу режимі (5.2, в сур.) деп қосымша орамның сыртқа шығарулары тоқ өткізгішпен нөлге тең ( Z H = 0) кедергімен тұйықталған режим аталады. Пайдалану жағдайларындағы трансформатордың қысқа тұйықталуы апарттық режим тудырады, себебі қосымша тоқ, демек, бастапқы да номиналмен салыстырғанда бірнеше ондаған есе артады. Сондықтан трансформаторлары бар тізбектерде қысқа тұйықталу кезінде автоматты түрде трансформаторды сөндіретін қорғау қарастырылады. Зертханалық жағдайларда қосымша орам қысқыштары қысқа тұйықталатын, ал бастапқы орамға бастапқы орамдағы тоқ номинал мəннен аспайтын ( I < I 1ном ) U кернеуін келтіретін, трансформатордың қысқа снақ тұйықталуын өткізуге болады. Бұл ретте пайызбен белгіленген I = I 1ном болатын U кернеуді U к . з деп белгілейді жəне трансформатордың қысқа тұйықталуының кернеуі деп атайды. Трансформатордың бұл сипаты төлқұжатта көрсетіледі. Трансформатордың қысқа тұйықталуының кернеуі трансформатор орамдарының жоғары кернеуіне байланысты. Мұндай тəжірибе трансформаторлардың маңызды параметрлерін: сымдардағы жоғалтулар қуатын, кернеудің ішкі түсуін жəне т.б. анықтау үшін қызмет етеді. Қысқа тұйықталу тəжірибесі, бос жүріс тəжірибесіндей, зауыттық сынаулар кезінде міндетті болып табылады. Трансформаторлары бар электр тізбектерін есептеу бастапқы жəне қосымша орам тізбектерінің электр байланысы болмауымен шиеленіседі. Мұндай байланысты трансформатор параметрлерін екі орамдағы негізгі магнитті орам ЭҚК бірдей болатындай етіп түрлендірген жағдайда тудыруға болады. Бұл жағдайда оларды тізбектің бір ортақ элементі ретінде ұсынуға болады. |