Мысал —
эпостык, шыгармалардьщ iiumdezi ецк;ыск,а mypi.
Эркэшан сатиральщ сипатта, кебгне ац, хайуанат, кейде зат
туралы жазылады да, сол аркылы адам бойындагы мш,
элеуметтж ортадагы кемшиих кулиге, келекеге, мазаккд
айналдырылып, сыкдкпен саналады. Мазмуны букпел1
болганмен, идеясыз астарсыз, ашык,, тура,
Tmi
мйрдщ
огындай отир, шымшыма, шымыр келед1.
Ежелп Грециядагы аты шулы Эзоп (б.э.б-VT г.) шыгар-
маларьш ез алдына к,ойганда, мысал кене дуниеден куш
бупнге дешн кебше елецмен жазыльш келедк Италияда
Федр, Фрашшяда Лафонтен, Германияда Геллерт, Англияда
Мур, Россияда Крылов, кдзак,та Абай — 6api солай жазган.
Ыздщ тусымыздагы мысалшылардан Сергей Михалков пен
Аскдр Токмагамбетовп белш атауга болады...
Ал ещц
мысалдыц классикалык, улгкл ретшде Ахмет
Байтурсыновтыц атак,ты “ Кырьщ мысалындагы” Иван
Андреевич Крыловтан аударган “Axjcy, шортан Ьэм шаян”
атты елендн усынсак,, осьшьщ жанрлык, ерекшелйстерш
эрым езшше айтпай-ак, ангара алады:
Жук
алды Шаян, Шортан, Акку 6ip кун,
Жегшш, тартгы yiueyi дурюн-дуркщ.
Тартады Акку кекке, Шаян кешн,
Жулклды суга кдрай Шортан ипркш.
Булардын машакдты аз болмады,
Жумысы орнына кеп мез болмады.
Тартса да бар куштерш аямай-ак,
Асылы, жук орнынан крзгалмады.
Оншама ол жук артык ауьф емес,
К,ур сырттан пелен деу де
Teyip
емес.
Жук 6ipaK
eni кунге орнында тур,
Б1рьщгай тартпаган соц 6epi тепе.
Житгтер, мунан гибрат алмай болмас,
Эуел1 б1рлж керек болсак жолдас.
Б1рщшц айтканьща 6ipin кенбей,
1стеген ынтымаксыз k in онбас.
Керкемдйс дамудьщ жаца кезендершде эпикалык, шыгар
малардьщ да бурынгы турлер1 езгере, жащыра тура,
Tinri
тьщ турлср1 туьш отыратьшы сезйз. Феодализм мен капита
лизм тусындагы шагын эпоста сондай жацадан туган турдщ,
6ipi —
новелла (италянша
novella — жацалык,, соны сез) —
“бурын-сонды кез керш, кулак, еепмеген тамаша окига
туралы шъшдьщка сыйымды онлмс” (Гете).
300
Новелланьщ алгашкы белплер1 грек эдебиетшде б1здщ
эраньщ бас жагында керше бастаганмен, ол шагын эпикалык
тур ретшде Европадагы Ояну дэу1ршде туып кэлыптасты.
Бул туста котам назары 6ip турл1 жеке адамдарга ауа бастады:
эрюмнщ дара TipinMri, ю-эрекета,
оньщ басынан ететш
окщау окигалар, кездейсок, кубылыстар кеп кендлш кеб1рек
аландататын бодцы. Новелла осындай жеке адамдар басынан
кешкен окыс, окщау окигалардан туган едь Ренессанс
кезшдеп Италияньщ кернекп жазушысы Боккаччоньщ э й г т
“Декамероны” — сондай новеллалар цикла. Буюл дуние жуз1
эдебиетшде журткз мел1м айрыкдга шебер новеллистер
(1 Л оголь
мен А.Чехов (Ресей), П.Мериме мен Г.Мопассан
(Франция), Эдгар По мен О'Генри (Америка) т.б.
Б1з новелланы эпостыц шагын туршдеп даму сырларьш
кдтерге алгандыктан гана атап отырмыз. Эйтпесе,
новелла
б/здщ дэу1р1лизде керкем эцгшемен уласып, екеутщ ара жт-
mepi жойылып бара жатыр. Эдебиет бипмпаздарыныц
б1ркдтары
Достарыңызбен бөлісу: