Кафедрасы
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия
жүктеу/скачать 1,66 Mb. Pdf көрінісі
|
| Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия
ұлттық университеті Пәннің оқу-әдістемелік кешені Басылым: алтыншы Эфиопия таулы аймағында кофе ағашы мен арпа өссе, Мексика таулы аймағында мақта мен жүгері өсетін. Картоп пен қызанақ Анд тауының батыс беткейлерінен алынады. Көптеген мәдени өсімдіктердің екі немесе үш шығу орталықтары болды. Неолит дәуірі (б.з.д. 6 - 4 мыңжылдық) тастан жасалған бұйымдарды ұқыпты тегістеу, керамика өндірісін кең дамыту, тастан, алтыннан және қыштан қарапайым зергерлік бұйымдар жасауымен ерекшеленеді. Мезолит соңы - неолиттегі тау-кен өндірісінің масштабын сол уақыттардан бастап Кензаған шатқалында (Орталық Қазақстан) сақталған мыс карьері бойынша айтуға болады. Оның ұзындығы 500 м-ге дейін, ені 100 м және тереңдігі 18 м. 3. Қола дәуірі. Қола дәуірі (б.з. д. 4-1 мыңжылдық) адамның сульфидті кен орындарының тотығу аймақтарында тапқан табиғи мысты қолданудан басталды. Археологтардың пікірінше, табиғи мыс б.з. д. 12-11 мың жыл бұрын, яғни тас дәуірінде қолданыла бастады. Содан кейін мыс дәуірі — Алдымен Таяу Шығыста, содан кейін Еуропада, Орта Азияда, Кавказда, Ресейде, Украинада басталды. Ежелгі әлемде мыс Сирияда, Палестинада, Кипрде (латын сөзінен "купрум" — "мыс" және осы аралдың атауы шыққан деп саналады), Испанияда, Сербияда, Болгарияда, Кавказда, Үндістанда өндірілген. Бірнеше мыңжылдықтар бойы ол құралдарды, ыдыс- аяқтарды, әшекейлерді, кейінірек монеталарды шығару үшін кеңінен қолданылды. Қоғам эволюциясындағы жаңа кезең (шамамен б.з. д. 4 мың жыл бұрын) қола деп аталатын қалайы, қорғасын, сурьма және күміспен мыс қорытпаларының ашылуы болды. Қоланың таза мыстан айырмашылығы, берік болды. Қола алдымен Таяу Шығыста, Еуропада (Ұлыбритания) белгілі болды. Қола сөзі Италияның оңтүстігіндегі Бриндизи портының (Брундизи) атауынан шыққан деп саналады, онда осы металл өндірісі игерілді. Қола қымбат металл болса да, ол мыс сияқты қару-жарақ, зергерлік кейінірек бұйымдар және түрлі құралдар жасау үшін кеңінен қолданылды. Олардың көмегімен, атап айтқанда, әйгілі Хеопс пирамидасының тас блоктары өңделді. Сонымен қатар, қола құрылымдық материал ретінде қолданыла бастады. Мысалы, әлемнің жеті кереметінің бірі Родос колосс мүсіні қола бөлшектерден орнатылды. Табиғи алтын табиғи мыс сияқты бұрыннан белгілі болды. Оның кенін өндіру ежелгі Египетте басталды, онда бұл металл күн табынуымен байланысты және құдайға сиынған. Біздің дәуіріміздің басталуына дейін Алтын Кіші Азияда, Үндістанда, Шығыс Грецияның Ежелгі Римде және Испанияның солтүстік-батысындағы Кантабрия тауларында өндірілген. Олар оны негізінен зергерлік бұйымдар, табыну бұйымдары, монета жасау үшін пайдаланды. Оңтүстік Америкадағы инк империясы да ең бай алтын қазынаға ие болды. Дәл осы қазыналар жаңа әлемді жаулап алу кезінде испан конкистадорларын ерекше қызықтырды. 4 .Темір дәуірі. Бірте-бірте қола дәуірі темір дәуіріне ауыстырылды, ол шамамен 3,5 мың жылға созылды. Археологиялық зерттеулер темір адамзат өркениетінің дамуында ерекше рөл атқарғанын анықтады. Шаруашылық өндірісінің негізгі құрылымында қымбат қоланы арзан темірмен алмастыру оның тиімділігін күрт арттырды. Әсіресе ауыл шаруашылығы белсенді дамыды. Темір қару-жарақ та болды: кім өз жауынгерлерін темір қару-жарақпен жабдықтаса сол жеңіске жетіп отырды. Темір бұйымдарын шаруашылық айналымына енгізу, қола алу технологиясын белсенді жетілдіру, алтын мен күмістің молдығы адамзат қоғамының әлеуметтік, саяси және мәдени дамуын жеделдетті. Әлемдік өркениеттің қуатты орталықтары құрылуда. Көптеген эфемерлік мемлекеттердің негізінде адамзаттың ең үлкен мәдениеттерінің бірі – антикалық мәдениет қалыптасты. 5 . Орта ғасырлық кезең. Орта ғасырлық кезең кен геологиясының негіздері қаланған және тау-кен өнеркәсібі құрылған уақыт аралығын қамтиды. Ежелгі және ортағасырлық |