137
Ертiс бойындағы және Орталық Қазақстандағы
көптеген кен орын дарын тұңғыш рет аш қан адам
Қосым Пiшенбаев
болды. Ол Екiбастұз кө мiрi, Май-
қай ың полиметалл кен орында рын ашқаны туралы
бiрiншi болып мәлiмдедi. Қ. Пiшен баев Пав лодардағы
миллионер-кө пес А.И. Деровқа жалданып, кен
көздерiн iздеушi және
маркшей дер
болып жұ мыс
iстедi. Ол Баянауыл да ласын дағы Александровка,
Талдыкөл, Жаман тұз, Қара сор, Шөптiкөл, Майкөбен
си яқ ты тас көмiр кен орындарын ашты.
Ресей кәсiпкерлерi жергiлiктi қазақтардан аса бай
кен орындарын су тегiн бағаға сатып ал ды. Мәселен,
ХIХ ғасырдың
40-жылдарында
Н. Ушаков, А. Рязанов деген көпестер
қа зақтар дан Қа ра ғанды көмiр кен орындарын, Успенск мыс ке нiш терiн,
Жез қазған және Спасск-Воскресенск мыс кенiштерi аймағын өте арзан
бағаға са тып алды.
Алайда ХХ ғасырдың бас кезiне қарай тау-кен кәсiпорын да ры-
ның басым бөлiгi шетелдiк кәсiпкерлердiң қолына көштi. Патша үкi-
метi шетелдiк кәсiпкерлерге шет аймақтарды игеруiне кең жол ашып
берген едi. Кен орындарын игеруге орыс кәсiпкерлерiнiң жет кiлiктi
тәжiрибесi де, заманауи техникалық құралдары да болған жоқ. Олар
өндiрiлген дайын өнiмдi өткiзуде қиындықтар ға душар болды. Ал Ре-
сей шенеунiктерi шетелдiк кәсiпкерлер жағында болды. Олар шетелдiк
кәсiпкерлерден қолдау көрсеткенi үшiн пара алып тұ ратын. Шетелдiк
кәсiпкерлер көбiнесе кездейсоқ адамдар, яғни олардың арасында қатардағы
мұғалiмдер, ет сататын қа сапшылар, ұсақ саудагерлер, тiптi тiлмаштар
да бар едi. Өздерiнiң жекеменшi гiн де капиталы болма-
са да, Батыс елдерiндегi банктер дiң берген не сиесiне
Қазақстандағы кенiштер мен шахталарды су те гiн
баға мен сатып алып, тез байып шыға келдi. Жергiлiктi
арзан шикiзатты өз дерiнде қымбатқа сатып, банктерден
алған қарыздарынан құтылып қана қойған жоқ, сонымен қатар қыруар
пайданың астында қалды.
Кен орындары мен шахталар жыртқыштықпен талан-таражға са лып
тонаудың салдарынан бiрте-бiрте iстен шыға бастады. Оларда ғы техника
iс жүзiнде жаңартылған жоқ. Ал өндiрiлген шикiзат ше тел асып кетiп
жатты.
Достарыңызбен бөлісу: 
