4
Кіріспе Математика және жаратылыстану ғылымдары әр адамның өмірінде ерекше рөл
атқарады. Осы бағыттарда білім мен дағдыларды қолдануды талап ететін міндеттер
кәсіби және күнделікті өмірде жиі кездеседі. Сондықтан математика және
жаратылыстанудан мықты
және сапалы білімі бар адамдарда өмір сүру жағдайын
жақсарту және әлеуетін толық іске асыру мүмкіндігі көбірек болады.
Математика және жаратылыстану білім сапасын бағалау мүмкіндігін TIMSS (Trends in
International Mathematics and Science Study) халықаралық зерттеуі ұсынады. TIMSS
зерттеуі алғаш рет 1995 жылы өткізілді және содан бері әр төрт жыл сайын 4-ші және
8-ші сынып оқушылары арасында циклдармен жүргізіліп келеді. Бүгінгі күні TIMSS-
тің жеті циклі өткізілді. Осы кезеңде зерттеуге TIMSS нәтижелерін өз білім беру
жүйесінің тиімділігін мониторингілеу үшін пайдаланатын 50-ден астам ел қатысты.
TIMSS зерттеуінің бірегей ерекшеліктерінің бірі – әрбір жаңа циклда оқушылардың
бір жиынтық тобын бағалау. Мысалы, TIMSS-тің бір циклына қатысқан төртінші
сынып оқушылары төрт жылдан кейін жаңа циклда сегізінші сынып оқушылары
болады. Осылайша зерттеу бастауыштан (4-сынып) негізгі мектепке (8-сынып)
ауысқан кезде оқушылардың математика және жаратылыстану бойынша оқу
жетістіктерінің өзгерістерін қадағалауға мүмкіндік береді.
Осындай кең ауқымды зерттеудің үйлестірушісі – ұлттық зерттеу институттары мен
мемлекеттік зерттеу агенттіктерінің тәуелсіз халықаралық бірлестігінен тұратын IEA
білім жетістіктерін бағалау жөніндегі халықаралық қауымдастығы (International
Association for the Evaluation of Educational Achievement). IEA өзінің зерттеулерін
Бостон колледжінің халықаралық оқыту орталығы (ISC – International Study Center,
Boston College, АҚШ), Білім беру саласындағы тестілеу қызметі (ETS – Educational
Testing Service, АҚШ), Деректерді өңдеу орталығы (IEA Hamburg, Германия) және
Канадалық статистика орталығы (Statistics Canada, Канада) сияқты ұйымдармен
бірлесіп жүргізеді. IEA 1959 жылы құрылған кезден бастап әлемнің түрлі елдерінің
білім саясатын зерттеуге мүмкіндік беретін бірқатар зерттеулер жүргізді.
Қазақстан алғаш рет TIMSS-ке 2007 жылы қатысты – бұл жалпы зерттеудің төртінші
циклі болды. TIMSS-тің бірнеше циклына елдердің, соның ішінде Қазақстанның
үздіксіз қатысуы өткен циклдердегі халықаралық және ұлттық нәтижелермен