ТОПТАР, ЖЕЛІЛЕР ЖӘНЕ ҰЙЫМДАР 159
I McDonald's сияқты бюрократиялар
иерархиялық (жоғарыдан төмен)
бақылауға, қызметкерлердің
арасындағы нақты еңбек бөлінісіне
және әр қызметкердің өз жумысын
қалай атқаруы керектігі туралы қатаң
ережелерге негізделеді.
туіне әкеп соқтырады. Осылайша, «Макдональдс» сияқты бизнес-ком-
паниялар пайда табудың тиімді әдістеріне негізделген шешімдер қа-
былдайды. Бірақ олар бизнес шешімдерінің қоршаған ортаға немесе
тутынушылар мен жұмысшылардың өмір сапасына әсерін есепке
алмайды. Ұлттық деңгейдегі бизнес жергілікті бизнестерді ығысты-
рып жатқан тұста дүкендер мен дәмханалар ұсынатын болжамдылық
өлемге көп қызығы жоқ қарапайым тамақтану орындарын ұсынады.
«Макдональдтанған» ұйымдардағы бақылау түрі адами қасиет-
терінен де айырылып бара жатыр. Егер сіз тез тамақтану дәмхана-
сында жұмыс істеген болсаңыз, онда мұны басыңыздан өткерген бо-
ларсыз. Яғни тіпті қатаң бақыланатын ұйымдарда жұмыс істейтін
қызметкерлердің өздері үжымдағы тәртіпке наразылық білдірудің
айласын табады (Wharton, 2009). Мысалы, «Макдональдс» кассирлері
клиенттерге міндеттелген сәлемдесуді айтып тұрып көздерін ақшит-
уы мүмкін немесе кейбірі жаттанды сәлемдесу мәтіндеріне басқа
сөздер қосып, сол арқылы тұтынушымен арадағы диалогті адами қа-
рым-қатынасқа бейімдеуі ықтимал (Leidner, 1993).
Бұл бізге не береді? Адамдар - әлеуметтік тіршілік иесі. Біз қарым-қатынастарда, топтар-
да, желілерде және бізге үнаса да, ұнамаса да үлкен кешенді ұйым-
дарда күнделікті тірлігімізді жасап жатырмыз. Осындай адами бай-
ланыстар болмаса өмір сүре алмаймыз және өркендей алмаймыз.
Топтар, тораптар және ұйымдар бізге тамақ, киім, жұмыс, баспана,
қарым-қатынас, махаббат сияқты өмірдің өзегі саналатын нәрселерді
табуға көмектеседі. Олар, сондай-ақ бізге отбасында бала тәрбиелеу,
ерікті қауымдастықтар арқылы жақсы қоғам қалыптастыру, мектеп-
тен бастап үлкен корпорацияларға дейін күрделі ұйымдарда табысқа
ұмтылу және т.б. сияқты өмірде өз ізімізді қалдыруға мүмкіндік бе-
реді. Дегенмен басқалармен жұмыс істеудің қатері де бар. Себебі ақпа-
рат алмасу мен серіктестік бәсекеге және шиеленіске әкелуі мүмкін.
Ал топтар біздің идеяларымыз бен мінез-құлқымызға өзімізге бай-
қатпастан эсер етеді. Топтар, тораптар мен ұйымдар туралы әлеумет-
тік түсінік бізге осы әсерлерді түсінуге, олардың алдын алуға және
қажег болған жағдайда қарсы күресуге көмектесе алады.