82
2-ТАРАУ
Назар
аударыңыз
БАҚжәне көңілден
шығатын дене бітімі
С
оңғы бірнеше онжылдықта америка-
лықтардың салмағы біршама ауыр-
лады. Дегенмен журналдар,
фильмдер,
теледидар, тіпті видео ойындары әдепкі
америкалық қыздар мен әйелдер ара-
сында өте сирек кеэдесетін әйел дене
бітімін жиі көрсетеді (Wykes & Gunter,
2005; Grogan, 2008). Сонымен қатар жі-
гіттер мен ер адам денесінің медиалық
бейнелері артық салмақсыз, булшық
етті және сымбатты денені дәріптей-
ді (Pope және т.б., 2000). Нәтижесінде,
медиабейнелер және ерлер мен әйел-
дердің шынайы
дене бітімдері арасын-
дағы айырмашылық айтарлықтай ал-
шақтап бара жатыр. Бул америкәлық
мәдениетке, сондай-ақ жас жігіттер мен
қыз-келіншектердің өз дене бітіміне
қанағаттануына қалай эсер етуде? Бул
буқаралық ақпарат қуралдарында си
рек көрсетілетін ақ нәсілді емес амери-
калықтар мен латынамерикалықтарға
өэгеше эсер етті ме?
Көптеген ғалымдар буқаралық
ақпарат
қуралдарындағы
жасанды
бейнелер жастардың арасында тар-
тымдылық туралы мәдени түсін ікті
өзгертіп, дене бітіміне қанағаттану
сезімін төмендетті деп санайды. Нәти-
жесінде, жастар көбінесе а рты қ сал-
мақтан
арылуға тырысады немесе
ағзаға қауіпті тамақтану диеталары,
стероидтар немесе ж а тты ғу арқылы
булшық етті өсіруге тырысады. (Wykes
& Gunter 2005; Grogan 2008). Көптеген
сауалнамалардан
алынған
нәтиже-
лер адамдар қанш алы қты буқаралық
ақпарат
қуралдарының
ықпалына
ушыраса, соншалықты өз дене бітіміне
қанағаттанбауы м үм кін екенін көрсет-
БҰҚАРАЛЫҚ АҚПАРАТ ҚҰРАЛДАРЫ ЖӘНЕ МӨДЕНИЕТ
кен. Еркектер де, әйелдер де осыдан
жапа шегеді, бірақ әйелдің келбетімен
салыстырғанда
ер ке ктің
сы ртқы
келбеті басқа адамдар ушін маңыз-
ды емес екенін тусінгендіктен болар,
еркектер азы рақ қиналады (Wykes &
Gunter 2005; Grogan 2008).
Сондай-ақ
сауалнама
нәтижелері
а қ
нәсілді
емес америкалықтар мен латынаме-
рикалықтар арасында дене бітіміне
қанағаттану деңгейінің төмендегенін
көрсеткен, оған себеп осы топтардың
медиабейнелері және осы топтар мен
а қ америкалықтар арасында әлеумет-
тік өзара әрекеттесудің жиі болатын-
дығы (Grogan, 2008).
Басқа ғалымдар бул турғыда мә-
дениет пен жастар әлдеқайда турақты
екенін айтады Кейбіреулер буқаралық
ақпарат қуралдарын
қарау мен дене бі-
тіміне
қанағаттанбаудың арасындағы
байланыс жалған корреляция болуы
мүмкін дейді және оған басқа бір нәрсе-
лер себеп болуы мүмкін деп пайымдайды.
Кейбіреулердің пікірінше, адамдар буқа-
ралық ақпарат қуралдарын автоматты
түрде қабылдамай, БАҚ-тан көргендері
мен оқығандарын сыни түрде бағалауы
мүмкін.
Осы проблемаларды зерттеу үшін
әлеуметтанушылар халықтың БАҚ-ты
қалай
қолданатыны туралы сухбат
ж үргізд і. Мелисса М илкидің ж үр гізге н
сауалнамасына сәйкес (1999), мысалы,
афроамерикалық қы здар мен а қ нәсіл-
ді қыздар өз жауаптарында журнал-
дардағы сән үлгісін көрсетуші қыздар-
дың сымбатты дене бітімі ш ы ндыққа
сәйкес келмейтінін айтқан Алайда ақ
нәсілді қы здар сол суреттерге сәйкес
келуге тырысады екен, себебі доста-
ры мен ж і"ітте р і сол бейнелермен са-
лыстырады деп ойлайды Керісінше,
I
Буқаралықақпарат құралдары
■ өтеарықәйелдердітұрақты
бейнелеу мен дәріптеу арқылы
жастардың өз дене бітіміне
қанағаттанбауына теріс ықпалын
тигізді.
афроамерикалық қыздар буқаралық
ақпарат қуралдарыныц тек а қ нәсіл
мәдениетін бейнелейтінін жэне дос-
тары мен ж ігітте р ін ің де дәл солай
ойлайтынын айгқан. Алайда олар БАҚ
стандарттарына сай болу жөнінде аса
алаңдаушылық танытпаған.
М илкидің қол ж еткізген нәти-
желері: 1) жеке түлғалар буқаралық
ақпарат қуралдарының белсенді түты-
нушысы болып табылады, (2) түрлі ау-
диториялар
бірдей медиахабарларды
эртүрлі қабылдайды және (3) буқара-
л ы қ ақпарат қуралдары мәдениетті,
жеке көзқарастарды, іс-әрекеттерді
қалыптастыруға аздап болса да үлес
қосәды, себебі адамдар өздерін басқа
адамдардың «буқаралық ақпарат қү-
ралдарымен нақтыланған» көзқарас-
тары арқылы бағалайды.
қол жеткізуге де (немесе тыйым салуға) эсер етті. Мәселен, доста-
рына жіберілген ашық фотосуретті немесе сауық кешінің сурет-
терін кейінірек ата-аналары, мұғалімдері немесе болашақ жұмыс
берушісі көріп қоюы мүмкін. Соңында,
Facebook желісі әлеуметтік
қарым-қатынасқа («желідегі достық») жол ашты және қарым-қаты-
насты басқарудың мәдени тәсілдері («достық») туралы жаңа проб
лемаларды көтерді.