Н. Ж. Бримбетова 1, Г.Қ. Темирова

63
қолданудың мағынасының едәуір бөлігі 
жоғалып кететінін ескермейді.
Егер біз азық-түліктің негізгі түрлерінің 
аймақтық ассортиментін талдайтын болсақ, 
онда ол тұрақты емес. Тамақтану құрылымына 
белгілі бір аймақ тұрғындарының әдеттері 
мен әдет-ғұрыптарымен анықталатын басқа 
элементтер кіреді. Сонымен, азық-түлік 
өндіретін аймақтарда тек тамақтануда ғана 
емес, сонымен қатар өңдеу және консервілеу 
өнеркәсібінде (қант, ет, сүт және май) 
қолданылатын өнімдерді тұтынуға баса назар 
аударылады. Азық-түлік тұтынатын аймақтарда 
олардың ассортименті әлдеқайда нашар, өйткені 
халық ең алдымен «азық-түлік себетіне»кіретін 
өнімдердің ең аз мөлшерін қамтамасыз етуге 
тырысады.
Өңірлердің 
аймақтық 
жағдайлары 
азық-түлік өнімдерінің әртүрлі өндірісі мен 
тұтынылуын анықтап қана қоймайды, сонымен 
қатар мемлекеттік және жергілікті әкімшілік 
күш-жігерді біріктіруді, кейбір жағдайларда 
экспорт саясатын жасауды, ал басқаларында 
азық-түлік ресурстарының импорты мен 
жеткізілуіне байланысты мәселелерді шешуді 
талап етеді. Осыған байланысты азық-түлік 
қауіпсіздігі мен азық-түлік Тәуелсіздігінің 
өңірлік проблемаларын шешу өзекті мәселе 
болып табылады.
Зерттеу 
барасында 
жан 
басына 
шаққандағы ауылшаруашылық өнімдерінің 
жекелеген түрлерін тұтынудың нәтижелері 
ұсынылады. Тамақ өнімдерін тұтынудың ұлттық 
стандарттары тұтынудың физиологиялық 
нормаларымен салыстырылып, ең аз және 
ең көп тұтыну көлемі бойынша жан басына 
шаққандағы тұтынудың өңірлік аспектісі 
қарастырылды. 
2015-2019 жылдар аралығындағы азық-
түлік түрлерін тұтыну мөлшері анықталып, 
аймақтар бойынша көш бастап тұрған және 
тұтыну мөлшері аз өңірлер көрсетілген. 
Соңғы жылдары халықтың азық-түлікті 
тұтыну құрылымының деңгейі айтарлықтай 
өзгерді, оларға бірқатар факторлар әсер етеді: 
тамақтанудың ұлттық ерекшеліктері; аумақтың 
климаты; экономикалық факторлар.
Азық-түлік 
саласындағы 
ұлттық 
қауіпсіздікке 
қол 
жеткізу 
мемлекеттік 
саясаттың халықты азық-түлікпен қамтамасыз 
етуді, қалыпты өмір сүру ұзақтығы үшін
жағдай жасауды бірінші орынға қоюды талап 
етеді. Сондықтан азық-түлік проблемасын 
шешу елдегі тұрақтылық пен әл-ауқат
жағдайты 
жасаудың 
маңызды 
шарты, 
оның экономикасының тиімділігінің кепілі 
болып табылады. Сондай-ақ, бұл проблема 
әлеуметтік-экономикалық 
проблеманың 
ажырамас бөлігі ретінде халықтың өсуімен, 
экологиялық процестердің шиеленісуімен 
тығыз байланысты екенін атап өткен жөн. Ел 
халқының денсаулығын сақтау және жақсарту 
үшін оны толыққанды тамақпен қамтамасыз 
ету қажет, оның құрылымы ұлттық дәстүр- 
лерді ескере отырып, өңірлер бойынша 
саралануы тиіс.
Сонымен, азық-түлік қауіпсіздігі эконо-
микалық әл-ауқаттың ажырамас бөлігі және 
кез-келген мемлекеттің ұлттық қауіпсіздігінің 
негізгі бағыты болып табылады. Азық-түлік 
қауіпсіздігі мемлекеттік саясаттың басым 
бағыты болып табылатындығын есте ұстаған 
жөн, өйткені ол ұлттық, экономикалық, 
әлеуметтік, демографиялық және экологиялық 
факторлардың кең спектрін қамтиды. Осылай-
ша, мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық 
жүйесі оның кепілдіктерін қамтамасыз ету
үшін 
ішкі 
ресурстарды 
жұмылдыруға 
негізделген азық-түлік қауіпсіздігімен тығыз 
байланысты.
Қазіргі жағдайда азық-түлік қауіп-
сіздігінің деңгейін арттыру үшін жеке 
азық-түлік базасын дамыту, отандық ауыл 
шаруашылығы өнімін өндірушілерді қорғау, 
нарықтық жағдайға сәйкес аграрлық өндіріс 
құрылымын өзгерту қажет
АӨК өнімдерінің сапасын жақсарту. 
Осының бәріне агроөнеркәсіптік кешеннің 
шаруашылық жүргізудің нарықтық жағ-
дайларына бейімделуі негізінде оның ішкі 
резервтерін пайдалана отырып, мемлекеттік 
шаралар жүйесін үйлестіру арқылы ғана қол 
жеткізуге болады.
Осы мәселелерді шешу үшін:
- импортты алмастыру жүйесін дамыту;
- өңіраралық байланыстарды дамыту;
- прогрессивті техникалық құралдар мен 
жаңа технологияларды кеңінен қолдану;
- ірі, орта және шағын өндірістің
ұтымды үйлесімі;
- 
азық-түлік 
өндірушілер 
мен 
тұтынушылардың мүдделерін қорғау;
- мемлекеттің, бизнес пен ғылымның 
тиімді өзара іс-қимылын ұйымдастыру қажет.

жүктеу/скачать 0,5 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: