С. В. Кожанова Жалпы иммунология
П Р ЖӘНЕ ЫСЮ-РЕЦЕПТОРЛАРЫНЫҢ АДАМ
жүктеу/скачать 19,87 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы иммунология оқулық
| П Р ЖӘНЕ ЫСЮ-РЕЦЕПТОРЛАРЫНЫҢ АДАМ
АУРУЛАРЫМЕН БАЙЛАНЫСЫ Толл-тәріздес рецепторлардын көптеген аурулардын патогенезіне катысуы ТЬК лигандалар спектрінің кендігімен және олардын көптеген жасушаларда кездесуімен түсіндіріледі. Лигандалар танылуынын, ТЬК экспрессиясының, осы рецепторлардан трансдукция белгісінің, эф- фекторлы молекулалардың түзілуінің бұзылуы, сонымен катар ТЬК гендерінің полиморфизмі сиякты ТЬК жуйесіндегіақаулар ауыр жуқпалы аурулардық (сепсис, менингит), аутои.ммунды аурулардың, атеросклероз жэне аллергиялық аурулардың дамуына дкелуі мумкін. Жүкпаларга сезімталдыктын жоғарылауы негізінде ТЬК-дан түсетін трансдукция белгісіне катысатын молекулалардын акауы жатыр. Атап айтсак, ІКАК-4 киназаны (көптеген ТЬК-дан жасуша ядросына транс- дукция белгісін жеткізетін негізгі фермент) кадағалайтын геннің му- тациясы бар балаларда ерте жастан бастап грамон бактериялармен шакырылатын ауыр пиогенді жұкпалармен жиі ауырады. Сонымен катар, ТЬК-дан және МОО-рецепторларынан түсетін белгілердің ша- мадан тыс белсенуі мен сепсистік шоктын дамуы, тіндердің аутоим- мунды деструкциясына әкелетін ішектің кабыну ауруларынын арасын- да ассоциациялык байланыс аныкталған. М002-реиепторынын ЫОО-доменіндегі көптеген нүктелік мута- циялар осы рецептордың үнемі белсенуіне әкеледі, нәтижесінде сирек кезедесетін генетикалык ауру — Блау синдромы (Віаи зупсіготе) дамиды. Бұл ауруға тіндерде көптеген кабыну ошактарының дамуы тән. Криопириндегі осындай мутациялар өзара тығыз байланысы бар үш кабыну ауруларының дамуына әкеледі: отбасылық аутоқабыну син- дромы, Макл-Велс синдромы (Мискіе- \ҮеІІз зупдготе) жэне созылмалы неврологиялық артикулярлы синдром. Бүл кезде инфламмасома үнемі белсенген күйде болады және тері мен буындарда кабыну үдерісі да- миды. Бүгінгі күнде ТЬК-рецепторлар жүйесіндегі акаулар мен әр түрлі па- тологиялар арасындағы байланыстар зерттелуде. Мысалы, жалпы вариабелді иммунологиялық жетіспеушілгі бар балалардың шеткері кандагы мононуклеарларын ТЬК-лар аркылы 90 II Бөлім. Туа біткен иммунитет ынталандырғанда, кабынуалды цитокиндерінің түзілу денгейі төмен болатыны аныкталған. Гранулоциттер мен моноциттерде ТЬК4 пен ТЬК5 экспрессиясынын жоғарылауы поллинозды риносинуситтің дамуына әкеледі. Ол осы жа- сушалармен кабыну медиаторларының шамадан тыс түзілуімен байла- нысты, нәтижесінде ТЬК аркылы саныраукұлактар мен бактериялардың ПАМК белсенеді. Сонымен катар, ТЬК2 мен ТЬК4 экспрессиясының деңгейі көптеген жағдайларда жұкпалы үдерістердін ағымын, клиникалык көріністердін айқындьшығын және урогенитсиіды хламидиоздың аякталуын аныктайды. Эпидермис жасушалары мен кантамырларының эндотелиалды жа- сушаларында ТЬК2 мен ТЬК4 экспрессиясынын жоғарылауы, ал ТЬК9 экспрессиясынын болмауы псориаз кезіндегі созьшмалы кабынудын даму каркындьшығымен корреляциясы аныкталған. Атеросклероздың патогенезінде ТЬК мен оның лигандалараның маңызын зерттеуге көптеген жұмыстар арналған. Бактериялы ЛПК эндотелийдегі ТЬК4-пен байланысу арқылы атеросклероздык табак- шалардың калыптасуына ыкпал ететін кабынуды шакыруы мүмкін. ТЬК4-тің зақымдалуына әкелетін мутациялар кезінде атеросклероздың даму каупі төмендейді. Басқа микробты лигандалар мен жылу шок нәруыздары сәйкес ТЬК-мен байланыса отырып атеросклероздын да- муына түрткі болуы мүмкін. Теориялардын біріне сәйкес осы аурудын дамуы мен өршуі көптеген экзогенді және эндогенді лигандалардын ТЬК-мен әсерлесуімен тығыз байланысты. Әр түрлі патологиялар мен ТЬК жүйесіндегі бұзьшыстар арасындағы байланыстар саны жоғарылауда. Әсіресе белгілердін трансдукция- сына, транскрипция факторларынын трансдукциясына және т.б. катысатын молекулалардың экспрессиясын бағалауға мүмкіндік беретін зерттеулер біраз кызығушылык тудыруда. Мұндай зерттеу- лер ТЬК экспрессиясының кандай да бір патологиялармен байланы- сын аныктаумен катар, туа біткен иммунитет жүйесіндегі көптеген бұзылыстардың негізінде жататын молекулалык ақауларды аныктауға, сонымен катар әр түрлі аурулардың патогенезіндегі рөлін бағалауға мүмкіндік береді. |