С. А. Вологжанина, А. Ф. Иголкин материалтану оқУ ҚҰралы

Кез-келген электродты жабу құрамына тиісті функцияларды орындайтын материалдар 
кіреді: шлакты құрастыру (мысалы, марганец рудалары, гематит, гранит, мəрмəр, рутил жəне 
т.б.); ағын, яғни қылшықтың ағуын қамтамасыз ету (флуоресцентті); газды құрайтын (мəрмəр, 
магнезит, органикалық заттар); деоксидизирлеу (оттегі үшін үлкен жақындығы бар 
элементтердің ферроқорытпалары); қоспалау (түрлі элементтердің ферроқорытпалары). Ең 
көп қолданылатын электродтар - УОНИ-13/45. 
Автоматты және жартылай автоматты дәнекерлеуге 
арналған ағындар дəнекерлеу 
ваннасының ауамен байланыста болуын, дəнекерлеу бассейнінің металды легирлеуін, 
буындардың қажетті қалыптасуын жəне доғалық жануды тұрақтандыруды қамтамасыз етуі 
тиіс Шамамен тек қана тек қана пайдаланылатын тотығу ағындары, олар түрлі оксидтер мен 
фторидтердің қорытпасынан тұратын дəндер болып табылады. Көбінесе көміртекті жəне 
легирленген құрылымдық болаттарды дəнекерлеу кезінде OCЦ-45 жəне AН-348A 
маркасының ағындары қолданылады. 
Дəнекерлеуде қолданылатын 
қорғайтын газдар
- аргон жəне көміртегі диоксиді. Аргон 
газ тəрізді таза үш түрлі сорттарда қолданылады: жоғары, бірінші жəне екінші. Аргон 
мазмұны тиісінше 99,99; 99,98 жəне 99,95% құрайды. Қоспалар - оттегі, азот, ылғал. Аргон 
цилиндрлерде 15 МПа қысыммен сақталады жəне жеткізіледі. Цилиндрлер сұр түске боялған, 
жасыл түсті «Таза Аргон» деген жазуы бар. 
Көміртектің қос тотығы қуаттылығы 7 МПа болатын 40 литр қара цилиндрлерде 
жеткізіледі. Бұндай цилиндрге 25 кг салмағы бар сұйытылған көміртегі қышқылы булану 
кезінде шамамен 12,5 м3 газды беретін газ құйылады. 
Металдарды дəнекерлеу жəне газды-оттегіні кесу. 
Дәнекерлеу
металдарды металға қатты 
күйде дəнекерлеген күйдегі ерітінді температурасында ұстайтын, суланған ерітінділердің 
беттерін толтырып, кристалдану нəтижесінде пайда болатын жікті қосындылармен 
толтырады. 
Дəнекерлеуге барлық көміртекті жəне легирленген болаттар, қатты қорытпалар, шойын, 
мыс, никель, алюминий жəне т.б. беріле береді.
Дəнекерлеу əдісі пайдаланылатын қыздыру көздерімен, түйіннің түрі мен дəнекерленген 
буындарды алу технологиясымен анықталады. 
Жылытуға кеңінен қолданылатын əдістерге электрлік пештер, газ оттығы пештері, 
жылытылатын қондырғы (мезгілді қыздыру дəнекерлегіші, электр дəнекерлегіш), 
электролитикалық ванналарда (белгілі бір құрамның балқытылған тұздары), балқытылған 
тұзды (иммерсия) жылыту жатады. Индукциялық пештерді, жоғары жəне өнеркəсіптік 
жиіліктердің токтарының, байланыс (дəнекерлеуші) машиналарда, газ қыздырғыштарында, 
дəнекерлеу лампаларында айтарлықтай жиі пайдаланылады. 
31 

Металлдарды газды оттегі
кесу - таза оттегі ағынымен қатты металды жандыру арқылы 
алу. Техникалық таза оттегіде, кесуді бастауға қажетті температурада металды тотықтыру 
жылдамдығы соншалықты үлкен болатындығы сонша, металлдың жануы басталады. Жану 
үрдісінің үздіксіздігі үшін белгілі бір шарттар орындалуы тиіс: тотықтырғыштың беткі 
қабатсыз металмен байланысуы; қышқылданбаған металды тұтану температурасына үздіксіз 
қыздыру; металмен байланыста болатын газ тəріздес ортада оттегінің жеткілікті жоғары 
концентрациясы. 
Жоғары сапалы (тегіс) кесу бетіне қол жеткізу үшін металлдың кесілуі белгілі бір 
талаптарға сəйкес болуы керек: 
• металдарды күйдірудің температурасы оның балқу температурасынан төмен болуы тиіс, 
жану кезінде металлдың өзі еріп кетпес үшін; 
• металлдың жану өнімдері кесілгеннен кейін оңай алынып тасталуы үшін сұйық болуы 
керек, кескіш кесу сызығының бойымен қозғалатындықтан, металл бетін оттегі ағынымен 
үздіксіз байланыста болу үшін ашуы керек. 
Мұндай талаптар төмен көміртекті құрамы бар темір, көміртекті жəне төмен легирленген 
құрылымдық болаттармен орындалады: темірдің балқу температурасы - 1 536 ° С, жану 
температурасы - 1 200 ° С, темір оксидінің балқу температурасы - 1 370 ° С. 
Ең нашар сипаттамаларға - никель мен мыс ие; осылайша мыс балқытушы температура 1 
083 ° C, мыс оксиді 1230 ° С болады. 
Жоғарыда келтірілген талаптарды қанағаттандырмайды, алюминий, магний, балқу 
температурасы бар, ° C: алюминий - 658; алюминий оксиді - 2 050; магний - 651; магний 
оксиді - 2 500. 
Инжекторлық газды қыздырғыштың схемасы 1.21 суретте келтірілген. Металлдың 
тұтану температурасын кесуді қыздыру үшін клапандар 7 жəне 6 ацетиленді жəне оттекті 
жеткізуді қамтамасыз етеді, тиісінше, отынның жалынының қоспасын отындық арнадан
Сурет 1.21. Инжекторлық газды қыздырғыштың схемасы: 
1 - саңылаулар; 2 - ұшы; 3 - араластыру камерасы; 4 - инжектор камерасы; 5 - инжектор; 6 - 
оттегі клапаны; 7 - ацетиленді клапан; 8 - 
ацетилен арнасы 
32 

жүктеу/скачать 8,95 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: