Идеясыз шыгарма болмайды жэне болуы мумкш емес.
Мазмун мен
птпннт байланысы
секшщ такырып пен
идея да эркдшан 6ipmKre болады. Такырыптан идея, сондай-
ак идеядан такырып туып жатады. Идеясыз такырып,
такырыпсыз идея болуы мумкш емес.
Кыскдсы, кез келген керкем шыгарманьщ непзшде
6ipiH-6ipi
тугызып,
6ipiH-6ipi
дамьггьш жаткдн такырып пен
идея болады.
Жазушы
eMip
шындыгын керкем образдарга
жинактап, ез шыгармасыньщ тек идеялык- такырыптык
непзшде гана суреттеп керсете алады.
Такырып пен
идеяньщ муншальпс, мызгымас б!рлт туралы сан гасыр бойы
суреткерлер мен ойшылдар айткдн аса кемел Ьем кенеул1
пйарлер кептен-кеп. Мэселен, еткен гасырда Белинский
керкем шыгарманьщ идеясын “онын ен бойында жел!
тартып жаткдн ой мен сез1мнщ мытым б1рлМ” деп белгшесе,
61здщ заманымызда Гамзатов шыгарма идеясын оныц
такырыбына
тамаша тапкырлыкден нускдлы
©pi
утымды
Keuripin
экетедк “Ой мен сезгм — кус десек, такырып —
аспан; ой мен ce3iM — буты десек, такырып — орман; ой
мен сез1м —
елгк десек, такырып — тау; ой мен сез1м —
жол десек, такырып — сол жол алып баратын
uiahap.
Эдебиет теориясыньщ багзы
6ip
гатаптарында такырып-
ты ез алдына, идеяны ез алдына белек алып, тексередь Bi3
екеуш эдеш
6ip
алып, байыптал отырмыз. Буларды
6ip-
6ipiHeH
ажырату мумйн емес екенш жогарыда айттык, Соган
косымша тагы
6ip
зер сала кететш нэрсе — суреткердщ
шыгарма жазар тустагы творчестволык толганыстарыньщ
Tyraci туййн — ой езеп (замысел). Ой езегшде жазушыньщ
такырып тауып, идея
тугызудагы тубегейш максаты, яки
творчестволык концепциясы жатады. “Ой езеп — шыгар
маныц непзп аркдуы” (А.Толстой).
Эр шыгарманыц такырыбы мен идеясын тутастырар
дэнекер болып турган ой езепнщ кдй жазушыда кдндай
жагдайда туганын тохшшлау, эрине, киын. Оны кдламгердщ
кдсында ж урт, едеби эрекетш эркдшан кдлт ж1бермей
байкдп
отырган адамдар да тап басып, дэл таба алмайды.
Мэселен, Лев Толстойдыц зайыбы 6ip жолы: “Левочка
кенет, ойда жокуа осы кунп ем1рден роман жаза бастады” ,
— д етт. Буган кдраганда, “Анна Каренйнадагы” автордьщ
ой езеп де кенет, аяк астынан туган тэр1зд1. Ал дурысында
олай емес, зерттеушихер ол романныц ой езеп
Tinri
эрщен
— сонау “Алпауыт тацы” мен “Семья бакытынъщ” тусынан
басталганын аныкгады. Сол секшдд, кдй кдламгерде болсын,
ер турл1 ой езеп оныц эдеби ецбепнщ тур лице аркдуы
Topiaiu
157