сиет иелері санаған» дейді. Үшінші теория «жерлеу рәсімі балалардың
өлу себебін аңғартады, яғни оларды құрбандыққа шалып (айталық, кө-
семнің жаназасында), содан соң салтанатты түрде жерлеген» деген
жорамал жасайды9.
Дәл жауабын біле алмаймыз, бірақ қайткенде де, осыдан 30 мың
жыл бұрын sapiens-тер өз ДНҚ-ларына мүлде жат әрі адамдар мен
жануарлардың өзге түрлеріне төн мінез-қүлықтық модельден елеулі
айырмашылығы бар, әлдебір әлеумөттік код ойлап тапқанына Сүңгір
балалары сенімді дәлел бола алады.
Соғыс әлде бейбітшілік?
Тағы бір даулы нәрсе: соғыс мәселесі. Кей ғалымдар соғыс пен
зорлық-зомбылық жекеменшік пайда болған аграрлық революция
дәуірінде басталды деп пайымдап, ежелгі аңшылар мен терімшілер
қоғамын бейбітшіліктің идеалы етіп көрсетеді. Басқалары, керісінше,
өжөлгі көшпенділер қатыгездігімен ерекшеленгеніне күмәнсіз. Екі тео
рия да дәлелсіз әңгімө қалпында қалды. Ауа жайылған оларды өмір
шындығымен жартымсыз археологиялық айғақтар мен аман қалған
«жабайы» тайпаларды зерттеген антропологтардың пайымдарының
қылдай нәзік қисындары ғана байланыстырып тұр.
Антропологиялық деректер қаншалықты қызықты болғанымен,
соншалықты бірегей емөс. Ж аңа заман аңшылары мен терімшілері,
негізінен, Арктиканың немесе Калахаридің оқшау да шалғай өңірлерін
мөкендейді, сондықтан олардың қарсы топтармен тоқайласып қалуы
нөғайбілдеу. Оның үстінө тайпаларды жаңа заман мемлекеттері
қатаң бақылауға алды. Антропологтар тек қана екі рет: XIX ғасырда
Солтүстік Американың солтүстік-батысында жене X X ғасыр басында
Австралияның солтүстігінде тәуелсіз жағдайда әрі салыстырмалы
59
БІРІНШІ БӨЛІМ
Достарыңызбен бөлісу: |
