П. И. Пидкасистый а у д а р ғ а н д а р
жүктеу/скачать 13,11 Mb. Pdf көрінісі
|
дидактика кытап 2
- Бұл бет үшін навигация:
- II бөлім. Дидактика
| Оқушылардың оқудағы
б ү Л қасиеттің әрекетінің басқа түрлерінде де дербестігін калыптастыру көрінуіне алғышарт жасайды, бүл оқушының технологиясы қазіргі айналысатын шеңберінде ғана емес, болашақта кездесетін әрекет түрлеріне де қатысты. Осыған байланысты оқушының шығармашылық әлеуетінің қалыптасуы ерекше мағынаға ие болады. Оқушының оқу әрекетіндегі білім жүйесін іскерліктері мен дағдыларды меңгеріп алуы мен өзара байланысқан екі үрдістер арқылы анықталатыны бізге мәлім: репродуктивті және шығармашылық. Репродуктивті типтегі әрекет адам қүрған немесе ертедегі істелген істі қайталаудан және қалыптасқан тәсілдерді жаңғыртудан түрады (Выготский II бөлім. Дидактика 123 Л.С. Воображение и творчество в детском возрасте. Психологический очерк. М., 1967. с.З). Шығармашылық типтегі әрекет, бүл шығармашылық әрекеттен туындаған белгілі бір сыртқы әлем дүниесі бола ма, әлде өзінде ғана әрекет ететін ақыл немесе сезімнід белгіпі қүрылымы бола ала ма, борібір, жаңадан пайда болагын бір нәрсеге бағытталған. Шығармашылық әрекеттің қалыптасуының өте қажеттігін ескере отырып, оның өнімді және репродуктивті элементтерінің орқашанда тығыз байланыста екендігін үмытпау керек, репродуктивті элементтер де қүрылыс материалы сияқты шығармашылық әрекеттің негізін қүрайды. Жаңа бүрын белгілінің негізінде қалыптасады, әрі соңғысы қүрылыс материалы ретінде әрекет мазмүны түрғысынан ғана емес, сондай-ақ, оқыту субъектілері арасындағы қалыптасатын қатынастарда көрінеді. Оқушының орекеті барысындағы шығармашылық элеметтерін ересек адам қызметіндегі сияқты екі қасиет арқылы анықтауға болады: 1. Әрекет нәтижесі. 2. Әрекет (үрдіс) барысының тәсілі. Шамасы оқу орекетінде шығармашылық элементтер оқушының шығармашылығында оның дүрыс өтуінде, үрдіс барысы ерекшеліктерінде көрінеді, ең бастысы мәселені көре білу, жаңа тосіл мен нақты практикалық шешімдерді тауып, оқу тапсырмасының қалыптан тыс жағдайдағы шешімін табуда көрінеді. Оқу әрекетіндегі репродуктивтілік және продуктивтіліктің бірлігі, түтас- тығы оқушының оқу әрекетінің субъектісі ретінде қалыптасуының қажетті шарты болып табылады.’ Оқу әрекетінің, о і і ы ң қүрылымдық компоненттерінің бірлігініц қалып- тасуы репродуктивті әдістерден шығармашылыққа жылжудан, яғни жеке қимылдан жалиы қимылға, оқу міндеттерін шешудің жеке бөліктерінен оқу әрекетінің түтас қүрылымына, жеке себептен қатынасгар жүйесіне көшуден корініс табады. Репродуктивті әрекеттен шыгармашылықка өту пәнаралық байланыстың іске асуын қажет етеді, себебі оқушылардың танымдық мүмкіндіктерін дамытады, оларда әртүрлі пәндер қүрапдары арқылы шығармашылық ойлау- дың қалыптасуына мүмкіндік береді. Оқушының шығармашылық әлеуетінің қалыптасуы мақсатгалған өзгеріс- гер мен нақты жоне жалпылай меңгеріп алу, оларды практикалық істе іске асыру арқылы жүреді. Бүл үрдісте осы ең басты шарт. Берілген шарттың болуы, үрдістік бағыттағы іс-орекеттен қүрылып, оқу материалының қүрылу жүйесі және әр пәннің ерекше және инварианттық мүмкіндіктерінің бірлігі оқу пәніне деген ояныстан шығармашылық әрекетке және оны түсінуге, олар- дың барлық қүралған әрекеттерінен жасалады. Оқушының дербестігі шын мәнінде жоғарылау деңгейінің үрдісі шығармашылық әлеуетінен қүралған. Сонымен, бүл шарт оқу әрекетінде, репродуктивті байланысу және продук- тивті сипаттаманың дүрыс жүруінде басты рөл атқарады. Шын мәнінде, егер орбір оқу пәнінің жүйесінің қүрылымы туралы айгсақ, онда нақты материал шамасын анықтап, келесі қорытындылау сатысына көтерілуді білдіреді. Өзімізге қажеттісін белгіліеп, пәннің нақты материалынан қорытынды- лауға тым тез өтсе, бүл жағдайда қорытынды формалды сипатқа ие болады, нақты материалды үзақ қарастыру көп пайда әкелмейді. Оқу әрекеті қалыгітасу үрдісінде дербестік дәрежесінің осуі түрлі бағытта жүре алады, тек |