// бөлім. Дидактика ескертуге мүмкіндік пайда болады. Білімдегі дәстүрлі баға жүйесінің
қорларын сақтай отырып, білімнің бағасын тек баллдардың (баға) көмегімен
шешу мүмкін емес. Ол жаңа әдіс-амалдармен толықтырылуы мүмкін, басқа
варианттар білімді үлкен сапалық деңгейде бағалауға жол ашады.
Бүған зор қызығушылықты Ш.Амонашвилидің эксперименталды дидак-
тикасының зертханалық тәжірибесі көрсетті. Көптеген жылдар бойы кіші
сыныптағы балаларға баға қойылмаған, оқушылар ата-аналарының және
мүғалімдердің алдында өздерінің жетістіктерін өздерінің еңбектері, өздерінің
көрмемелері, суреттері, көшірмелері, өзіндік шешкен тапсырмалары жоне
мысалдары аркылы корсете білген. Жарты жылдықта бастауыш сынып
оқушыларына олардың сол кезеңдегі жетістіктері мен кемшіліктері жазылған
мінездеме беріледі. Сонымен қатар арнайы "ата-анаға пакеттер" дайындалған.
Сол пакетте ата-аналарға балаларының жүмыстарының үлгілері берілген. Оқу
үрдісін үйымдастыру кезіндегі балалардың оқу ісінің және белсенділігін
қалыптастыру негізгі тірекке айналған. Тәжірибелі оқуда бағалау жүйесі
оқушының оқу әрекетіне реттеуші ретінде қосылды. Тәжірибелі оқытудың
нәтижесінде, балаларда белсенділік, дербестік, ал ең бастысы оларда оқуға
деген қызығушылықтар, ынталар пайда болды.
Сонымен,
оқушының білімдерінің бағасы, не осы, не баска формада окыту жүйесінің кажетті бөлігі болып табылды. Бірақ та оның формасы мен
әдістері бүрынғы болғанмен, шектелмей, өзгеруі мүмкін. Қазіргі білімдегі баға
жүйесінің қоры өте үлкен, және де оларды қолдануға мүмкіндіктер көп. Оны
жаңашыл педагогтар тәжірибесінен коре аласыз. Бағалау одістері мен
формаларын мүғалімдер оқудың бағытына, тақырыбына, сабағына, оқушы-
лардың жасына және жеке ерекшеліктеріне байланысты анықтайды. Сонымен,
оқыту жүйесінде бағаларды саралау әдісі әр түрлі дидактикалык және тәрбие-
лік қызметтерді қажет етеді.
Егер мүғалім өзінің алдына сыныптың немесе белгілі бір оқушының білім
деңгейін бағалауды мақсат етсе, онда ол сол деңгейді белгіленген эталонмен
салыстырады. Дәл осы кезде, бірінші кезекте, бағаның дүрыс койылуы алға
шығады. Бағаны балл ретінде корсету қолайлы. Басқа мақсаты - оқушының
біліміндегі жетіспеушілікті табу. Бүл жағдайда, бастысы окушының нашар
меңгерген сүрақтарын анықтау, анықталған кемшіліктерді жоюға қажетті
шаралар жүйесін белгілеп қою. Осы жерде оқушының жауабына сапалы
сипаттама беру, оның жақсы және жаман жақтарын көрсету жеткілікті.
Жауаптың бағасы балл түрінде берілуі қажет емес. Барлық жағдайда мүғалім
жақсы психолог болу керек, бағаның барлық жақсы және жаман жақтарын,
оның тәрбиелік мәнін алдын ала болжау керек. Баға оқушының әрі қарай
жүмыс істеуіне кедергі болса, онда ол өзінің барлық қүндылығынан айыры-
лады және мағынасыз өлшемге айналады.