Оқу сауаттылығЫ 1022-нұсқа Нұсқау
жүктеу/скачать 2,72 Mb. Pdf көрінісі
|
null repaired (2)
|
3-мәтін Музыка аспаптарында орындалатын шығармаларды аспаптық музыка деп атайды. Қазақтың домбыра, қобыз, сыбызғы, шертер сияқты ұлттық музыкалық аспаптарында орындалатын әуен күй деп аталады. Бізге жеткен ең көне күйлер - күй атасы Қорқыттың шығармалары. Күй - бағдарлы мазмұны бар, көркемдігі жоғары аспаптық жанр. Онда табиғат құбылыстары («Алатау», «Саржайлау», «Көбік шашқан»), тарихи оқиғалар («Ел айырылған», «Жеңіс»), халық мерекелері («Тойбастар», «Балбырауын»), жан-жануарлар («Аққу», «Қоңыр қаз», «Көкала ат»), аңыз-ертегілер («Мұңлық- Зарлық», «Қос мүйізді Ескендір»), жеке адамдар («Байжұма», «Абыл»), адам сезімдері («Қуаныш», «Сағыныш») және т.б. түрлі оқиғалар мен құбылыстар суреттеледі. Күйлер тақырыбы мен мазмұнына қарай аңыз-күйлер, тартыс күйлер, тарихи күйлер, арнау күйлер, лирикалық күйлер, психологиялық күйлер болып жіктеледі. Қазақтың аспаптық музыкасы XVIII ғасырдың соңында жоғары деңгейге көтерілді. Бұл кезде Байжұма, Баламайсан, Есжан, Байжігіт, Ұзақ, Боғда, Махамбет сияқты күйшілердің атағы халыққа кеңінен мәлім болды. XIX ғасырда ежелгі күйшілік өнердің одан әрі өрістеп дамуына Құрманғазы, Дәулеткерей, Тәттімбет, Тоқа, Абыл, Есір, Ықылас, Байсерке, Қазанғап, Сейтек, Дина, Сүгір сияқты күйшілік өнердегі ірі түлғалар елеулі үлес қосты. Домбыра күйлері орындалу мәндері мен құрылымдылық ерекшеліктеріне қарай төкпе және шертпе деп аталатын екі үлкен түрге бөлінеді. Төкпе күйлер тұрақты екпін мен өлшемде орындалады. Ал шертпе күйлер көбінесе жалғыз дауысты болып орындалады. Ежелгі түркі тектес халықтарда қобыз күйлері жыраулар өнерінен бастау алады. Бұл өнерді дамытуға Кетбұға, Кербала, Айрауық, Көккесене, Ықылас және Жаппас Қаламбаев, Дәулет Мықтыбаев сынды ұлы күйшілер зор үлес қосқан. 7. XVІII ғасырда халыққа кеңінен мәлім болған күйшілер A) Қазанғап, Дина D) Есжан, Байжігіт B) Махамбет, Даулеткерей E) Тәттімбет, Баламайсан C) Ықылас, Айрауық 8. Ең көне музыкалық шығармаларды жеткізген аспап A) Қобыз B) Жетіген C) Домбыра D) Дауылпаз E) Сырнай 9. Қорқыт пен Кербала өнеріне ортақ нұсқа A) Шертпе күй C) Орындау мәнері E) Қобыз күйі B) Дауыс ырғағы D) Домбыра әуені 10. Шертпе күйлері қалай орындалады? A) Жалғыз дауысты болып, қолдың тұтас сілтенуімен B) Жалғыз дауысты болып, саусақтың ұшымен C) Тұрақты екпінмен, саусақтың ұшымен D) Тұрақты екпінмен, қолдың білегімен E) Тұрақты екпінмен, қолдың тұтас сілтенуімен 11. Күйлердің тақырыбы мен мазмұнына қарай дұрыс жіктелуі A) Психологиялық, батырлық күйлер B) Арнау күйлер, әлеуметтік күйлер C) Тарихи күйлер, эпостық күйлер D) Тартыс күйлер, саяси күйлер E) Арнау күйлер, лирикалық күйлер 12. Мәтін мазмұнының реттілігі 1. Домбыра күйлерінің құрылымдық ерекшеліктері 2. Күйлердің тақырыптары 3. Күйдің өрістеп дамуы 4. Күйдің жоғары деңгейге көтерілу кезі 5. Күй - аспаптық жанр A) 4,3,1,5,2 C) 2,4,3,1,5 E) 1,5,2,4,3 B) 5,2,4,3,1 D) 3,1,5,2,4 |