жад Акпараттъщ жогалуы Акпараттъщ жогалуы 5.4-сызба

Акпаратты ен
д
еу теориясы: кодтау жене сацтау
Аталган Yлгi бойынша жадтагы аппарат сырткы ортадан сенсорлык жадка жетедг 
Сенсорлык жад оны миллисекунд кана устап тура алады. Бул уакыт - тmркендiрriш- 
тщ эрi карай енделуше жеткiлiктi. Эрине, сенсорлык жадка б£р уакытта мьщдаган ак- 
парат келш тYсетiнi белгiлi. Алайда олардын 99%-ы жойылып отырады (Wolfe, 2010). 
Олардын кепшiлiгiнiн еш мэнi жок болгандыктан, бул дурыс шешiм болып табылады.
Иiстен баска, сенсорлык жадка келш тускен акпараттар таламуска, сосын осы ак- 
параттарды ендеу кызметш аткаратын ми кыртысынын белгiлi б£р белiгiне жiберiледi 
(2-тарау). 0ндеудiн бул бастапкы сатысында келген акпараттар магынага жауап бе- 
ретш тYЙсiкке багытталады. Визуалдык тiтiркендiргiш, мысалы жай визуалды сэуле, 
«жарык беретш сэулеге» айналады.
Келесi акпарат оперативт жадта енделедг ТYЙсiк iске косылады (мысалы, кай- 
талайды, ол жайлы ойластырады) жэне ¥М Ж -да акпаратпен байланыстырылады. 
Жеткiлiктi денгейде кещл белiнген жэне кайталанган акпарат ¥М Ж -га жiберiлу Yшiн 
енделедi. Ал кажетп денгейде енделмеген акпарат жойылады. Оперативп жад мидын 
тYрлi белiктерiнде кызмет аткарганымен, мидын манызды белЫ репнде алдыщы ми­
дын префронталды кыртысын айтуга болады (Wolfe, 2010).
Ж еткш кп денгейде курастырылган жэне енделген акпарат ¥М Ж-дагы бiлiммен 
бiрiгедi. Осылайша бекiту нейрондык талшыктарды бейiмдеу немесе нейрондарды 
ныгайту аркылы орын алады. Процесс динамикалык сипатта, себебi оперативп жад 
¥М Ж -да бiрiге отырып, жана сенсорлык акпараттарды да кабылдайды.
Bi.iivi алу
Зейiн кай кезде де аса манызды болганымен, оны Yнемi дерлiк саналы тYрде iске асы- 
рылады деп ойлауга болмайды. Сенсорлык регистрге ену Yшiн олар сырттан келепн 
акпараттарды кабылдауы керек. Кейбiр зейiн тYрлерi ырыкты турде орын алса (мысалы, 
окушылардын компьютер экранына назар аударуы), кепшiлiгi ырыктан тыс юке асады 
(Dijksterhuis & Aarts, 2010). Алайда кенiлiмiздi б£р уакытта бiрнеше акпаратка катар ау- 
дара алмаймыз. Жас кезде зейiнге аса мэн бермеймiз. Бiздiн ретикулиндi жYЙемiз т т р -
кендiрriштердi ерiктен тыс сузпден еткiзедi (Wolfe, 2010). Эндеу арткан сайын, зейiн де 
тYЙсiк аркылы жэне саналы турде юке асырылады (ffibner, Steinhauser, & Lehle, 2010).
К ^ р п акпаратты ендеу теориясынын окушыны бакылауга ерекше назар аудара- 
тынын айтып еткенбiз. Бiлiм алу - олар ушш басты мэселе. Мейердщ (2012) айтуынша: 
«Нагыз бiлiм адамдар б ш м алу барысында танымдык ендеуге катыскан кезде калып- 
тасады. Ал бул процесс кажетп акпаратты тандау, оны ту аш к п менталдык акпаратка 
айналдыру, акпараттарды бiр-бiрiмен жэне ¥М Ж -да сакталган бiлiммен байланыс- 
тырудан турады» (р. 89). Бiлiм алуды зерттеген бурынты теориялармен салыстырган- 
да, казiргi теориялар окушылардын ез бетiнше бiлiм алуына, ал баскалар катыскан 
жагдайда (мысалы, муFалiмдер, курдастары) бiрлесiп бiлiм алуга кещл беледi (Mayer, 
2012). Келеа белiмде осындай процестердi жан-жакты талкылайтын боламыз.
ЗЕЙ1Н
Бiлiм беру орталарында 
зейт
сезiн Yнемi еспп жYремiз. 
Зейт
дегенiмiз - сенсорлык 
жад пен оперативпк жадта сакталган шектеулi акпаратка кенщ белепн менталды 
эрекет (Matlin, 2009). МуFалiмдер мен ата-аналар окушылардын тапсырмалар мен

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: