Акпаратты е вдеу теориясы: кодтау жене сацтау

Акпаратты е вдеу теориясы: кодтау жене сацтау
Трисман (1992; Treisman & Gelade, 1980) белгiлердi 6ipiKripy теориясын (
feature-
integration theor)
алга тартты. Кейде б£з зейiнiмiздi тYрлi сенсорльщ акпараттарга ау- 
дарамыз, ал олардьщ барлыгынын да енделу денгей темен. Бiз, непзшен, танымдык 
тургыдан кажет сенсорлык акпаратка гана кенiл аударамыз. Жойып жi6ерудiн орны- 
на, зешн ондай хабарларды назардан тыс калдырады да, езiне кажет акпаратты ка- 
былдайды. Келiп тYCкен акпарат сипаты мен мазмунына байланысты тYрлi талдаудан 
етедi. Сонын iшiнде кей6iреулерi гана зешнге жетедi.
Трисман Yлгiсiнiн де 6iркатар кемшiлiктерi бар. Се6е6i акпарат жеткенге де- 
йiн 6iркатар талдаулар жасалуы керек, 6iрак онын калай орын алатыны 6елгiсiз, ал 
акпаратты талдау ырыкты зейiндi 6iлдiредi. Норман (1976) барлык акпаратка ке- 
щл 6елiнедi жэне ол ¥М Ж -дын кейбiр 6елiгiне эсер етуге жеткiлiктi деп ойлайды. 
Эсер ету денгейiне карай б£р акпарат тандалады. Ал онын калай эсер ететзш онын 
мазмунына байланысты. Акпарат алдынгы акпараттармен сай келген жагдайда гана 
оган кещл 6елiнедi. Адам кiтап окып отырган кезде, мысалы, кептеген сырткы т ь
тiркендiргiштер олардын сенсорлык жYЙесiне келш тYседi, алайда ол оган мэн бер- 
местен, окуын эрi карай жалгастыра 6ередi.
Норманнын ойынша, тmркендiрriш ¥М Ж -дын жартысына гана эсер етеду ал зе- 
йiнге бул жеткшкшз. Найссер (1967) 
преаттентив процесс (preattentive process)
бас 
пен кез козгалысына (мысалы, кайта назар аудару) жэне баскарыла отырып iске асы- 
рылган эрекеттерге (мысалы, серуендеу, келiк жYргiзу) катысады деген болжам жаса- 
ды. Преаттентив эрекеттер автоматты тYPде орындалады, адамдар оларды ырыктан 
тыс аткарады. Олардан айырмашылыгы - зейiндiк процестер ерiктi тYPде iске асыры- 
лады. Бул пiкiрдi колдау максатында, Логан (2002) зешн мен категориялану катар юке 
асырылады деген ой айтады. Нысанга кенiл аударылганнан кейiн, оны жадтагы ак­
паратка CYЙене отырып жжгейдг Зейiн, категория жэне жад (оперативт жэне ¥М Ж ) 
ырыкты естщ Yш тYрi болып табылады.
Зешн мен окыту
Бiлiм алу Yшiн зейiн керек. Эрiптердi айыра бшу ушш бала оган тэн 6елгiлердi жат- 
тауы тиiс: Мысалы, 
b
эрпiн 
d
эрпiнен айыра бшу ушш окушылар тш сызыктын он 
немесе сол жагына сызылган шенберге кенiл аударуы кажет. Олар муFалiмдерден 
Yйрену Yшiн тек муFалiмнiн даусына кулак тYрiп, iс-эрекетiне кенiл аударуы керек. 
Ал оку ушш олар сездерге гана мэн берш, беттщ келемi немесе тYсi сиякты кажетшз 
акпараттарды назардан тыс калдырады.
Мотивация мен езiндiк бакылаудын кы змет ретiнде окушылар назарды эрекетке 
аударады (Kanfer & Ackerman, 1989; Kanfer & Kanfer, 1991). Дагдыларды игерш бол- 
гандыктан, акпаратты ендеуге ырыкты зешн кажет емес. Окушылар кебейту кестесш 
Yйрену Yшiн оган катысты эр6iр тэсiлдi талдап, есептердiн дурыс шыгарылганына 
кез жетшзуге тиiс. Кебейту кестеш мен алгоритмдi Yйренгеннен кешн окушылардын 
баска есеп шыгару дагдылары автоматты тYрде iске асырылады жэне оган келген ак­
парат эсер етедг
Зейiндi бакылау окушылардын жасына, 6елсендiлiгiне, зиялылыгына жэне 6iлiм 
алу кезiнде тап болатын киындыктарга байланысты (Grabe, 1986). Жас балалардан зе- 
йiннiн турактылыгын талап ету мумкш емес. Бул оларга «кажетшз акпаратты емес, ка- 
жетш гана танда» деумен 6iрдей. Сондай-ак балалар назарын б£р эрекеттен екiншiсiне

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: