Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd

5 -Т А Р А У
нэтижелерi ОЖ-дын каншалыкты нэзш екенш кeрсетедi - акпаратты тез жаттамаган 
жагдайда ол жойылады. Алдыщы келтрщген мысалда, егер телефон HeMipiH жазып 
алганта дейiн баска бiрденеге назар аударган болсацыз, ci3 сол нeмiрдi умытып калар 
едiнiз.
ОЖ-дын 
сацтаумумк1нд1г1 де шектеулг.
ол аз акпаратты гана сактай алады. Айтып 
eткенiмiздей, Миллер (1956) ОЖ-дагы белгшердщ саны жетi косу немесе еш алу 
(seven
plus or two minus)
болуы керек деген т и р бiлдiредi. Мунда белгi деп сездер, эрiптер, сан- 
дар, ортак сейлемдер сиякты магынага ие бiрлiктердi айтып отырмыз. Бiз акпараттар- 
ды магынальщ тургыдан 
бгргктгру
аркылы олардын келемш арттыра аламыз. Айталык, 
555-1960 деген телефон нeмiрi ж е т белгiден турады. Ал б£з оны <^ш 5 косу Кеннеди 
президент болып сайланган жыл» деп соза аламыз.
Стернбергтщ (1969) жадты сканерлеуге катысты зерттеулерi акпараттын ОЖ-да 
калай алынатыны хакында мэлiмет бере алады. Зерттеуге катысушыларга ОЖ-дын 
сактау кабiлетiнен асып кетпейпндей аз сандарды жылдам кeрсетедi. Сосын оларга 
сандар жазылган тестiлер берш, сол сандарды керген-кермегенш сурайды. Тапсырма 
аса киын болмагандыктан, зерттеуге катысушылар кеп кате жiбермеген. Алайда сан­
дарды ешден алты орынды санга д е т н кебейткен кезде жауап беру уакыты шамамен 
40 миллисекундка д е т н арткан. Стернберг адамдар белгiлердi карап шыгу аркылы 
акпараттарды еске тутре алады деген корытындыга келген.
Бэддели (1998, 2001, 2012) ОЖ фонологиялык шмектен 
(phonological loop),
ви- 
зуалды-кещсыкпк тактадан (visuo-spatial sketch pad) жэне орталыктан баскарушы- 
дан 
(central executive)
турады деп есептейдi (5.5-сызба). Фонологиялык шмек естуге 
(сейлеу) негiзделген акпаратты ендеп, кайталау кезiнде де оны iске косып отырады. 
Визуалды-кенiстiктiк такта визуалды акпаратты (кескiндердi) тауып, сактауга жауап- 
ты. Будан баска да оперативт жадта iске асырылатын косымша сенсорлык кызметтер 
бар (мысалы, дэм сезу, т с сезу, сипап сезу) болганымен, визуалды жэне есту аркылы 
кабылдантан акпараттарга назар кептеп аударылады. Орталыктан баскарушы зейiндi 
баскарады. Кеп жагдайда б ш м алу Yшiн зешннщ турактылыгы кажет болгандыктан, 
бiлiм алу Yшiн онын манызы жогары.
Орталыктан баскарушы ОЖ акпараттын енделуш баскарумен катар, ОЖ келетш 
жэне одан шыгатын бiлiмнiн алмасуына жауап бередi (Baddeley, 1998, 2001, 2012). 
5.5-сызбанын ортасында бiрнеше модальдыктан келген акпаратты бiрiктiруге бола- 
тын эпизодтык буфер бейнеленген. Акпаратты ОЖ-бен, ОЖ оны туйсш жэне ¥М Ж - 
бен байланыстыру кезiнде аталган аумак буфер кызметш аткарады (Baddeley, 2012).
Орталыктан баскарушы бiрнеше кызмет аткарады (Baddeley, 2012). Ол зейiндi 
шогырландырумен катар, кажет болтан жагдайда назарды екi немесе одан да кеп ак- 
паратка (мысалы, визуалдык жэне есту) жэне б£р тапсырмадан екiншi тапсырмата да 
аудара алады. Ол сонымен бiрге ¥М Ж -бен байланыс та орнатады.
Орталыктан баскару максатка непзделген. Ол адамдардын жоспарына сай келе­
тш акпаратты сенсорлык регистрден тандап алады. Мацызды деп танылган акпаратты 
кайталайды. Кдйталау ОЖ-даты акпаратты камтиды жэне есте сактауды жаксартады 
(Baddeley, 2001; Rundus, 1971; Rundus & Atkinson, 1970).
Сырткы факторлар немесе eздiгiнен пайда болтан тiтiркендiргiштер ¥М Ж-дын 
жартысын тана юке косады, ал ол ОЖ-га тэуелдi болады. 1ске косылган бул жад кон­
текст^ сипаттау, мазмун сиякты жуык арада орын алган окигалардын Yлгiлерiн сак- 
тайды. «1ске косылган жадтын жеке есте сактау орны бар ма, элде ол ¥М Ж -дын

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: