Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd

Акпаратты ен
д
еу теориясы: кодтау жене сацтау
Барнетт (1965) те Сперлингтщ нэтижесше уксас нэтижелерге жеткен. Ол зерттеуге 
катысушыларга Yш-тeрт бeлiктен туратын жазбаларды катарынан тындатады да, тын- 
дап бгткесш олардын бiрiн айтып берудi eтiнедi. Зерттеу нэтижелерi эхоик жадтын 
бiрден де кеп акпаратты сактай алатынын аныктаган. Кесш нд^икондык акпараттар 
сиякты, эхоик акпарат та тiтiркендiргiштер жойылган кезде бiрге жойылады. Эхоик 
акпараттын жойылуы кескiндiк/икондык акпарат сиякты тез еше коймайды, алайда 
тiтiркендiргiш жойылып, еске тYсiру басталганга дейiнгi уакыт аралыгы 2 секундтан 
асса, ондай еске туйрудщ денгейi темен болады.
¥закмерз1мдж жадтаFы (¥МЖ) салыстырулар
Туйсш теменнен - жогарыга, жогарыдан теменге карай ендеу кезiнде iске асырылады 
(Matlin, 2009). 
Теменнен жогарыга
карай ендеу кезiнде сенсорлык регистрлер аркы- 
лы кабылданган акпараттар оперативт жадка жiберiледi. Сосын оган сырткы касиетг- 
нен тыс мэн Yстеу максатында ¥М Ж оны акпаратпен салыстырады. Сырттан келген 
акпараттардын езiндiк физикалык касиет болады. ТYCтi айыра бiлетiн адамдардын 
барлыгы теннистiн сары добын сары тYCтi зат деп кана кабылдайды, ал теннистен 
хабары барлар онын теннистщ добы екенiн бiледi. Адамдардын заттарга осылайша 
тYрлi мэн Yстеуi олардын колындагы акпаратка байланысты.
Туйакке объективт сипаттар гана емес, сонымен катар адамнын оган дейiнгi тэ- 
жiрибелерi де эсер етедi. 
Жогарыдан теменге
ендеу деп бiлiмiмiз бен сенiмдерiмiздiн 
тYЙсiкке эсер етуiн айтамыз (Matlin, 2009). Мотивациялык жагдайлар да аса манызды. 
ТYЙсiкке бiздiн калауымыз да эсер етедi (Balcetis & Dunning, 2006). Бiз езiмiзге кажет- 
т акпаратты тYсiнемiз де, каж етазш кабылдамаймыз. Баска бiр адамнын атын айтып 
жаткан сэтте ез атымды айтты деп ойлаган кездерiнiз болды ма? Кепшiлiк орындарда 
досынызды немесе ресторанда тапсырысты кYтiп отырган мезетте бiреу атынызды 
айткандай сезiледi, себебi сiз атынызды атап шакырганын кутш отырсыз. Сол сияк­
ты, адамдар тYрi езгерген нэрселердi немесе контекстен тыс пайда болган акпаратты 
кабылдамайды. Жумыстас эрiптесiнiздi жагажайда керген кезде танымай калуыныз 
мYмкiн, ейткеш шз оны бурын жагажай киiмiнде кермегеншз. Акпаратты жогарыдан 
темен ендеу тiтiркендiргiш тYсiнiксiз болган жагдайда немесе кыскаша гана тгркелген 
сэтте орын алады (мысалы, «кез киыгы» тускен тiтiркендiргiш).
ТYЙсiкке катысты акпаратты ендеу теориясын Yлгiмен салыстыру 
(template
matching)
деп те атауга болады, себебi адамдар Yлгiлердi немесе тiтiркендiргiштердiн 
шшкентай кешiрмелерiн ¥М Ж -да сактайды. Олар тiтiркендiргiшпен бетпе-бет келген 
кезде оны ездерiнде бар Yлгiлермен салыстырып, онын кандай акпарат екенш анык- 
тайды. Бул кезкарас кенiлге конымды дегенмен де, кемшiлiктерi де жок емес. Себе- 
бi ездерiн коршаган ортадагы эрбiр адам мен эр нэрсеш танып бшу Yшiн адамдарга 
¥М Ж -да сакталган миллиондаган Yлгi кажет болады. Мундай кеп кор мидын кабше- 
тше керi эсер етедi. Yлгi теориясы сонымен катар тiтiркендiргiштердiн тYрлерiн де ту- 
сiндiрiп бере алмайды. Айталык, орындьщтардьщ келемi, пiшiнi, тyсi немесе дизайны 
тyрлi-тyрлi болып келедi. Ягни б£р орындык yшiн жуздеген yлгi кажет болады.
Yлгiнiн бiрнеше тyрi бар жагдайда бул мэселеш шешуге болады. Прототип тео­
риясы бул мэселеш шешуге кемектесе алады. 
Прототиптер
дегенiмiз - тiтiркендiр- 
пштердщ негiзгi сипатынан туратын абстрактiлi формалар (Matlin, 2009; Rosch, 1973). 
Прототиптер ¥М Ж -да сакталады жэне кездескен тiтiркендiргiшпен салыстырылады.

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: