Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd

6 -Т А Р А У
кодталган жауаппен салыстыртанда, узак уакыт кажет болады. Окушылар ¥М Ж езде- 
рше кажетп пайымдауды icKe косты деген оймен дурыс жауап 6epyi керек. Трансфер 
кезiнде де осындай процесс iске асады (осы тарауда кейiнiрек сез болады). Мысалы, 
окушылар ережелердi Yйренедi (мысалы, математикадагы Пифагор теоремасы) жэне 
оны бурын-сонды шыгарып кермеген есептердi шешуде колданады.
Кодтау ерекш ел^й
Еске тушру кодтаудын ерекшелЫне байланысты. Кодтау ерекше- 
лiгi ж е т н д е п болжамга CYЙенсек (Brown & Craik, 2000; Thomson & Tulving, 1970), 
бш м нщ калай кодталатыны осы бiлiмдi еске тYсiрудiн кандай тэсiлi жаксы iске коса- 
тынын аныктайды. Бул кезкарас бойынша еске тYсiру белгiлерi окыту кезiндегi бел- 
гiлермен сай келген кезде акпарат жылдам еске тYседi (Baddeley, 1998; Suprenant & 
Neath, 2009).
Кейбiр экспериментпк деректер кодтаудын ерекшелЫн растайды. Адамдар белп- 
лi б£р категорияларды кодтап жаткан кезде оларга категориялардын калай аталатынын 
айтса, олар оны есте жаксы сактаган. Ал категориялардын аттарын бермеген кезде 
есте сактау денгей темен болтан (Matlin, 2009). Сол сиякты сездердi аттары белп- 
лi ассоциациялармен бiрге жаттаган кезде де тура сондай нэтижеге кол жеткiзiлген. 
Браун (1968) окушыларга А^Ш -тын кейбiр штаттарынын тiзiмiн окута бередi. Оку­
шылар мYмкiндiгiнше кеп штаттарды естерiнде сактаган жэне есте сактагандарыньщ 
iшiнде тiзiмде жок штаттардан герi, тiзiмде бар штаттар кеп болтан.
Кодтау контекске де байланысты. Зерттеулердiн бiрiнде (Godden & Baddeley, 
1975), аквалангшiлерге жагада немесе су астында жаттайтын сездер бередт Ершн 
еске тYсiру тапсырмасын орындауда оларга сездердi жаттаган ортада еске тушру же- 
нiл болса, сездердi жаттаган ортадан баска жерде еске тушру бiраз киындык тудыртан.
Кодтау ерекшелiгiн белсендiлiктiн пайымдау тораптары арасында таралу кезка- 
расы туртысынан да тYсiндiруге болады. Кодтау сэттнде жатталуы кажет материалта 
катысты белгшер ¥М Ж материалымен байланыстырылады. Еске туару кезiнде осы 
белгiлер ¥МЖ-даты кажетп белiктердi iске косады. Мундай белгшер болматан жат- 
дайда еске тушру жекелеген пайымдауларды еске тYсiрумен байланысты болады. Бел­
гшер белсендшктщ таралуына экелетiндiктен (жеке пайымдаулар мен концептшер 
емес), кодтау немесе кайта еске тушру кезiнде бул белгiлер еске алуды женiлдетедi. 
Баска деректер еске тушру адамдардын кандай акпаратты ^ т е п н ш е жэне кажет емес 
акпараттарды ез калауына карай езгертетiнiне де байланысты екенш керсетш отыр 
(Hirt, Erickson, & McDonald, 1993).
Декларативтж бтШд1 еске туару.
Декларативпк б ш м кеп жатдайда автоматты 
тYрде енделедi, алайда бул онын ¥М Ж -да кажетп акпаратпен бiрiгiп, жылдам еске 
тYсетiнiне кепшдш бермейдi. Осындай кажетсiз акпаратты еске тушру туралы тарау- 
дын басында айтып еткенбiз. Акпараттын мэндi болуы, онын дамуы жэне уйымдасу 
денгей декларативтiк акпаратты тиiмдi ендеп, еске тYсiрудi арттырады. 6.1-косымша- 
да сабакта колданута болатын бiраз мысалдар бершген.
Матыналылык еске тYсiрудi жаксартады. Матынасыз акпарат ¥МЖ-даты акпа­
ратты йке коса алмайды жэне окушылар жана пайымдау желiлерiн жасау аркылы 
¥М Ж -да орныкканта дейiн кайталап отырмаса, ол жойылады. Жана акпараттын еш 
матынасы жок дыбыстарын да осытан уксас баска дыбыстармен байланыстыру мYм- 
шн емес. 
Конституция
сезi, мысалы, окушынын жадында сакталтан баска сездермен 
фонетикалык туртыдан байланысуы мYмкiн (мысалы, 
Конституция дацгылы).

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: