Әл-фараби атын да ғы Қа зақ Ұлт тық уни вер ситеті жоғары мек теп

2-бөлім. Педагогика ғылымы
42
пат та ма сы тәр бие ба ғыт ты лы ғы мен маз мұ нын да кө рі не ді жә не 
оның ұйым дас ты ру фор ма сы на әсер ете ді.
Бі лім бе ру дің не гіз гі жо лы – 
оқы ту.
Оқы ту – пе да го ги ка лық 
про цес ті рег ла мен та циялау жағ дайын да жә не оқы ту шы ға ғы лы-
ми бі лім ді мең ге ру ді ұйым дас ты ру кө ме гі не гі зін де тұл ға ның 
ақыл-ой сфе ра сын да мы ту ға ба ғыт тал ған оқы ту-тәр бие про це сі-
нің бір бө лі гі. Де мек, бі лім – адам са на сы ның өні мі, та ным ның 
нә ти же сі. Мұн да ғы та ным бі лім алу бо лып та бы ла ды. Бі лім-
ді көп те ген ғы лым дар не гі зін де мең ге ре ді, ғы лым – тә жі ри бе де 
дә лел ден ген тұ жы рым. ҚР «Ғы лым ту ра лы» за ңын да «ғы лым 
– функ циясы та би ғи бай лық тар ды ұтым ды пай да ла ну жә не қо-
ғам ды тиім ді бас қа ру мақ са тын да та би ғат, қо ғам жә не ой лау заң-
да рын зер де леу, бол мыс ту ра лы объек тив ті бі лім ді тұ жы рым дау 
жә не теория лық жа ғы нан жүйелеу бо лып та бы ла тын адам қыз-
ме ті нің са ла сы» де ген анық та ма бе ріл ген. Ғы лым ды жа сайт ын, 
да мы та тын ға лым дар. Ға лым – ол ғы лы ми зерт теу лер ді жү зе ге 
асы ра тын жә не ғы лы ми-тех ни ка лық қыз мет нә ти же ле рі не қол 
жет кі зе тін бел гі лі бір дә ре же де гі же ке адам.
Со ны мен, пе да го ги ка ғы лы мы ның пә ні нен құ ра ла тын әлеу-
мет тік атау, бі лім бе ру – бұл қо ғам мү ше ле рін тәр бие леу мен 
оқы ту функ цияла рын ат қа ра тын тұл ға ға бел гі лі бір адам гер ші лік 
құн ды лық тар ды, дағ ды ны, икем ді лік ті, мі нез-құлық нор ма сын, 
қо ғам ның әлу мет тік-эко но ми ка лық жә не саяси құр лы сы мен 
оның ма те ри ал дық тех ни ка лық, да му дең гейі нің маз мұ нын мең-
ге ру ге ба ғыт тал ған жүйе
 
(В.А. Слас те нин).
Бі лім бе ру пе да го ги ка лық ка те го рия ре тін де (ка те го рия – бол-
мыс атауы ның жал пы қа сиеті мен бай ла ны сы нан кө рі не тін ғы лы-
ми тү сі нік) көп те ген қа сиет тер ге ие. Бі лім бе ру ұғы мы мен тұл-
ға ның фи зи ка лық жә не ру ха ни про це сі нің қа лып та суы са на лы 
түр де та ри хи ке лі сіл ген идеал дық бей не ге ба ғыт тал ған, қо ғам-
ның са на-се зі мін де аны ғы на жет кен әлеу мет тік эта лон дар ар қы-
лы тү сін ді рі ле ді. Пе да го ги ка лық кон текс те бұл тү сі нік тұл ға ның 
қа лып та су ын да кө рі не тін оның дү ниета ны мы, адам гер ші лік бей-
не сі, эс те ти ка лық тал ға мы, ерік жә не фи зи ка лық са па тұстарын 
біл ді ре ді.

2.1. Пе да го ги ка ғы лы мы жә не оның адам ту ра лы ...
43
В.Ф. Си до рен ко бі лім бе ру ұғы мын қа зір гі кез де гі кон цеп-
циялар дың ішін де кең жә не ме та фо ра лы (ауыс па лы) анық та ған. 
Ол бі лім бе ру мен мә де ниет тің ұқ сас ты ғы на қа рай кең дем алу, 
яғ ни бі рік кен, рит ми ка лық іс-әре кет ре тін де гі дем алу жә не дем 
шы ға ру ар қы лы ас со циация лай ды (ой мен бай ла ныс ты ра ды). Пе-
да го ги ка ғы лы мын да бі лім бе ру – қо ғам ды бас қа ру ға ба ғыт тал ған, 
нақ ты бір тұ тас пе да го ги ка лық про цесс деп тү сін ді рі ле ді. Ал пе да-
го ги ка лық про цесс бі лім бе ру дің зерт теу пә ні бо лып та бы ла ды.
Пе да го ги ка лық про цесс
– 
бі лім бе ру мақ са ты нан оның нә ти-
же сі не қоз ға лы сы
. Кез кел ген про цесс бі рін ші сі нен бас қа күй ге 
жүйелі ал ма су ды біл ді ре ді. Пе да го ги ка лық әре кет те жүйелі ал-
ма су пе да го ги ка лық про цес ке қа ты су шы лар ға пе да го ги ка лық ық-
пал ету дің нә ти же сін си пат тайды. 
Пе да го ги ка лық про цес тің ма ңыз ды си пат та ма сы – пе да гог-
тың тәр биеле ну ші ге ық пал етуі емес, тәр биеле ну ші мен өза ра ық-
пал да суы.
Ғы лым тек жа ңа бі лім дер мен то лық ты ры лып отыр ған жағ-
дайда ға на да муы мүм кін. Алын ған бі лім нің объек тив ті лі гі ең ал-
ды мен 
зерт теу әдіс на ма сын
таң дау ға бай ла ныс ты. 
Әдіс на ма
 
(гр. 
мetһodos
– зерт теу не ме се та ным жо лы, тео рия, 
бі лім жә не 
logos
– сөз, тү сі нік; ме то до ло гия) – 1) теория лық құ-
ры лым ның жә не прак ти ка лық іс-әре кет ті ұйым дас ты ру дың тә сіл-
де рі мен прин цип тер жүйесі; 2) та ным ның ғы лы ми әдіс те рі ту ра лы 
ілім; 3) қан дай да бір ғы лым да қол да на тын әдіс-тә сіл дер жиын ты ғы.
Пе да го ги ка ғы лы мы ның әдіс на ма сы – 
бұл пе да го ги ка лық 
бол мыс ты құ ру да та ным про це сін де гі фор ма лар, әдіс-тә сіл дер, 
прин цип тер ту ра лы ілім.
Фи ло со фия лық сөз дік те әдіс на ма ға теория лық жә не прак-
ти ка лық іс-әре кет тер ді құ ру мен ұйым дас ты ру да ғы ұстаным дар 
мен құ ры лым дар жүйесі деп анық та ма бер ген. Бұл ұғым ғы лы ми-
та ным дық іс-әре кет тер ді құ ру дың прин цип те рі, фор ма ла ры мен 
амал-тә сіл де рі ту ра лы ілім.
Ға лым Э.Г. Юдин әдіс на ма лық бі лім дер құ ры лы мын: фи ло со-
фия лық, жал пы ғы лы ми, нақ ты ғы лы ми, тех но ло гиялық деп төрт 
дең гейге бөл ген.

2-бөлім. Педагогика ғылымы
44
Фи ло со фия лық әдіс на ма дең гейі нің маз мұ ны та ным прин-
ци пі мен ғы лым ның ка те го рия лық ап па ра тын құ рай ды. Жал пы 
ғы лы ми дең гейде теория лық тұ жы рым да ма лар ды құ ру мен айна-
лы са ды жә не көп те ген ғы лы ми пән дер ге бағ дар бе ре ді. Нақ ты 
ғы лы ми әдіс на ма дең гейін де ар найы ғы лы ми пән нің әдіс те рін 
анық тап, зерт теу дің прин цип те рі мен ұйым дас ты ру жол да рын 
бел гі лей ді. Тех но ло гиялық дең гейде зерт теу дің әдіс те ме сі мен 
тех ни ка сын құ рас ты ра ды. Әдіс на ма ның бар лық дең гейле рі бір-
бі рін то лық ты ра тын жүйе бо лып та бы ла ды. Оны нақ ты тө мен де гі 
кес те ден кө ру ге бо ла ды. 
4-кес те

жүктеу/скачать 5,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: