Әл-фараби атын да ғы Қа зақ Ұлт тық уни вер ситеті жоғары мек теп

2.1. Пе да го ги ка ғы лы мы жә не оның адам ту ра лы ...
39
Осы дан пе да го ги ка пә ні мен та ны су ды да оның қыс қа ша бол са 
да туын дау жә не да му та ри хы мен, ол зерт тейт ін проб ле ма лар ды 
анық тап, тү сі ну ден бас та ған жөн. 
Ес ке ре тін жайт , атал ған мә се ле лер ді қа рас ты ру да әр дай ым 
екі тұ жы рым ды жад тан шы ғар мау ла зым: 
1. Үл кен да му жо лы қан ша лық ты шыр ға лаң жә не дәуір то - 
за ңы мен кө мес ке лен се де, қай ғы лым бол ма сын қо ғам қа жет ті лі-
гі нен да мып, қа лып та са ды.
2. Адам зат бі лім нің қай са ла сы бол ма сын ғы лым дық дә ре же-
ге кө те рі луі үшін тек ерек ше, со ған ға на тән зерт теу айма ғы бө лі-
ніп, нақ ты ла нуы қа жет. 
Осы тұр ғы дан алып қа ра сақ, пе да го ги ка ның жайы қа лай? 
Оның ғы лым ре тін де пай да бо лып, да муының се беп те рі не де? 
Оның жал пы зат тық дү ние мен бі лім жүйе сін де гі ор ны қан дай?
Адам зат да муының ба ры сын да бі лім ден ді ру пе да го ги ка сы-
ның са ла сы ең ежел гі лер ден әрі қо ғам да муынан ажы рап көр-
ген емес. Бұл тұ жы рым тү сі нік ті бо лу үшін мән ді де ма ңыз ды 
жағ дайға на зар ау дар ған жөн. Пе да го ги ка лық бі лім да мып ке ле 
жат қан әлеует ті өмір ге дай ын дауға не ме се тәр биеге ба ғыттал ған 
адам зат іс-әре ке ті нің ерек ше бір са ла сы на кі ре ді. Шы нын да да, 
пе да го ги ка жө нін де сөз бол ған да, әдет те, бұл тер мин оқу-тәр бие, 
адам ды қа лып тас ты ру тү сі нік те рі мен ба ла ма лас қол да ны ла ды. 
Ал тәр бие нің өзі жас әлеует ті өмір ге дай ын дау құ ра лы ре тін де 
адам зат қо ға мы ның ір ге та сы қа ла нуымен бір ге пай да бо ла ды. 
Ең бек құ рал да рын жа сау та би ғат өнім де рін мен шік теуге бай ла-
ныс ты өн ді ріс тік жә не бір лік ті іс-әре кет пен қыз мет тік тә жі ри бе-
лер ді жи нақ тай ке ле, адам дар олар ды ке лер ұр пақ қа өт кі зу ді мақ-
сат-мүд де сі не ай нал дыр ды. Қо ғам дық іл ге рі леудің өзі осы өмір ге 
жа ңа дан ең ген әр бір адам ның өз ата-ба ба ла ры ның өн ді ріс тік 
әлеу мет тік жә не ру ха ни құн ды лық та рын иге ру мен бір ге, олар-
ды жа ңа, жо ға ры дең гейде байы тып өзі нен соң ғы лар ға жет кі зіп 
бе руі ар қы лы іс ке асып оты ра ды жә не әрі қа рай да мы ды. Со ны-
мен, жи нақ тал ған өн ді ріс тік, әлеу мет тік жә не ру ха ни тә жі ри бе ні 
ке ле сі әу лет ке жет кі зіп оты ру адам зат қо ға мы ның жа са луы мен 
да муының ал ғы шарт та ры жә не ма ңыз ды қыз ме ті не айна ла ды. 

2-бөлім. Педагогика ғылымы
40
Мі не, сон дық тан да тәр бие адам зат қо ға мы ның да муынан ажы-
ра май ды жә не оған ежел ден-ақ тән құ бы лыс, де мек, тәр бие жас-
тар ды өмір ге дай ын дауға ба ғыт тал ған ерек ше іс-әре кет ре тін де 
қо ғам да муының бар лық ке зең де рін де де өз ма ңыз ды лы ғын жой-
ма ған.
Мем ле кет тік қа ғи да ның да му ына бай ла ныс ты то та ли тар лық, 
ие рар хия лық, әлеу мет тік құ ры лым рө лі нің кү шеюі тек лек си ка-
лық-се ман ти ка лық құ ры лым дар да ға на да мы ған жоқ, со ны мен 
қа тар әлеу мет тік-мә де ниет тік құ ры лым да, идеоло гиялық көз қа-
рас та қа лып тас ты. Бұл топ тың құ ры лым дық бө лі мі до ми на нт тық 
көз қа рас тар дың кө ме гі мен қа лып тас ты. ЖОО-ның өмі рін де же ке 
тұл ға ның екі ба ғыт ты көз қа рас та рын да бі рін ші орын да топ тың 
бел гі лі бір құ ры лым ды орын дауы, ал ға қой ған мақ сат қа бі рі гіп 
же туі жа та ды. 
Ұлы Отан со ғы сы нан кейін Еуро па мен Аме ри ка да пост мо-
дер низм идеясы ке ңі нен та ны ла бас та ды (әлеу мет тік-мә де ни 
өмір де жа ңа де мок ра тиялық идея не гі зін де кейіні рек Қа зақ стан 
мен Ре сей ға на да мы ды). Пост мо дер низм идеясы ар қы лы Еуро па 
мен Аме ри ка де мок ра тиялық жа ңа идеяны ер те рек қа лып тас тыр-
ды: плю ра лизм, әр түр лі лік, шы дам ды лық, адам гер ші лік құн ды-
лық тар, же ке адам ның қы зы ғу шы лық та ры мен өзін дік да му ла ры. 
До ми на нт ты бі лім гу ма ни тар лық жа ңа шыл па ра диг ма ны қа-
лып тас тыр ды не ме се ЖОО-да ғы бі лім мо де лі: а) дәс түр лі не ме се 
клас си ка лық; ә) ра ционал ды бо лып жү зе ге асы рыл ды.
Жа ңа шыл гу ма ни тар лық па ра диг ма ның ЖОО-да ғы бас ты 
мақ са ты – адам ның қо ғам да өз ор нын та буы, со ған бейім де луі, 
қа рым-қа ты на сы. Со ңын да бі лім ді өзі нің же ке өмі рі нің құн ды-
лық та рын да пай да ла на бі луі. 
Әр түр лі уни вер си тет тер де бі лім нің да муы да әр түр лі. Ең бас-
ты қой ыл ған шарт: сол бе ріл ген па ра ме тр лер дің өз ге руі, яғ ни 
жо ға ры да айт ыл ған мә се ле лер де олар дың да му ына на зар ауда ру 
тек іш кі жағ дайға ға на емес, уни вер си тет тер дің әр түр лі лі гі не де
кө ңіл бө лу. Бұл тұр ғы да Ж.Р. Ба ши ро ва пай да бол ған мо дель-
дерді: Гум больд мо де лі, еуро па лық, аме ри ка лық, Ке ңес дәуірі 
мен Қа зақ стан мо де лі деп бө ліп қа рас тыр ған.

2.1. Пе да го ги ка ғы лы мы жә не оның адам ту ра лы ...
41

жүктеу/скачать 5,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: