2.11.Антиресорбенттер Са бын ға қа ра ған да син те ти ка лық БАЗ-дар дың лас бөл шек те-
рі нің ма та бе ті не қайта ре со рб цияла ну ына ке дер гі жа сайт ын қа-
бі ле ті аз. Сон дық тан осы кем ші лік ті жою үшін қо сым ша ком по-
не нт тер ді ен гі зу ге ту ра ке ле ді.
СЖҚ ком по зи цияла ры ның мұн дай ком по не нт те рі ре тін де нат-
рий дің кар бок си ме тил цел лю ло за сы (КМЦ) алы на ды. СЖҚ өн ді-
рі сін де гі кар бок си ме тил цел лю ло за ның кең қол да ны луының се-
2.Синтетикалықжуғышқұралдардағыактивтіқоспалардыңқасиеттері... 48 бе бі ол ан ти ре со рб ция лық қа бі лет ке ие, бей ор га ни ка лық элект-
ро лит тер мен по ли фос фат тар дың сус пен зиялан ғыш қа сиет те рін
кү шейтеді, кө бік ті тұ рақ тан ды ра ды жә не мақ та ма та ның күл ді лі-
гін азайтады.
Нат рий дің кар бок си ме тил цел лю ло за сы – цел лю ло за гли коль
эфи рі нің нат рий тұ зы [(С
6
Н
7
О
2
(ОН)
3-х
(ОСН
2
СООNa)
х
]
n
, мұн да ғы
n=300-1000, құ ры лым дық фор му ла сы:
Сіл ті лі ал кил цел лю ло за ны мо нох лор сір ке қыш қы лы мен өң-
деу нә ти же сін де нат рий кар бок си ме тил цел лю ло за ны ала ды. Кө бі-
не се по ли мер ле ну дә ре же сі 250-350, ал мас ты ру дә ре же сі 65-75
бо ла тын NaКМЦ алы на ды. Ал мас ты ру дә ре же сі 100 эле ме нт тік
глю ко зид тік қал дық тар да ғы хлор сір ке қыш қы лы ның нат рий тұ-
зы қал дық та ры на кар бок си ме тил топ та ры на ал мас ты рыл ған гид-
рок сил топ та ры ның са ны мен анық та лып, NaКМЦ-ның тұ ты ну-
шы лық қа сиет те рін көр се те ді.
Ан ти ре со рб ция лық ық пал дың ме ха низ мі бой ын ша NaКМЦ
ма та тал шық та ры мен лас бөл шек те рі не қайт ым сыз ад со рб цияла-
нып, олар ға те ріс за ряд бе ре ді, се бе бі КМЦ мо ле ку ла сын да ғы
кар бок сил топ та ры те ріс за ряд тал ған. Нә ти же сін де ат тас за ряд-
тал ған лас бөл шек те рі мен ма та тал шық та ры те бі сіп, лас та ғыш
бөл шек тер дің ре со рб ция сын бол дыр май ды.
Мұн дай ме ха низм мақ та дан жа сал ған ма та лар ға тән. Син те-
ти ка лық ма та лар ды жуу ке зін де лас тар дың қайта ад со рб цияла-
ну ына ке дер гі жа сау қиыны рақ бо ла ды. Се бе бі по лиэфир лі тал-
шық тар ға күш ті гид ро фоб тық қа сиет тер тән бол ған дық тан, кар-
бок си ме тил цел лю ло за ма та бе тін де бе кі тіл мей, лас тар дың қайта
ад со рб цияла ну ына ке дер гі жа сай ал май ды. Син те ти ка лық ма та-
лар үшін ре сор бент ре тін де цел лю ло за лық эфир лер, ок сиэти лен-
ген те реф тал қыш қы лы, жо ғар ғы қыш қыл дар дың ок сиэти лен ген
амид те рі, ал жі бек пен жүн ма та ла ры үшін по ли ви нил пир ро ли-
дон, по ли ви нил спир ті қол да ны ла ды.