Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис


жұлдызын  Айға ұшырды. («Қ. әд.»)  2)  Негізгі  құжаттарыңызды



Pdf көрінісі
бет137/406
Дата24.06.2024
өлшемі3,22 Mb.
#203464
түріОқулық
1   ...   133   134   135   136   137   138   139   140   ...   406
Байланысты:
Абуханов-лексика

жұлдызын 
Айға ұшырды. («Қ. әд.») 
2) 
Негізгі 
құжаттарыңызды 
әкеліңіз. (Ғ. М.) 
3) 
Пакетіңді 
қолыңа береміз. (Ғ. Мүсір.) 
Бұл сөйлемдердегі 
жұлдызын, құжаттарыңызды, пакетіңді 
деген табыс 
жалғаулы сөздер н е с і н ? н е л е р і ң і з д і ? н е ң д і ? деген сұрактарға 
жауап беріп, 
ұшырды, әкеліңізші, береміз 
деген сабақты етістіктерге 
меңгеріліп, тура толықтауыш болып тұр.
 
Табыс септік жалғауы к і м д і ? н е н і ? деген сұрақтардың біріне жа-уап 
береді. 
Табыс септік жалғаулары: 
-ны, -ні, -ды, -ді, -ты, -ті.
 
Бұл қосымшалар буын үндестігі бойынша жуан буыннан кейін
-ны ,


135 
 - ды, - ты
түрінде жалғанады да, жіңішке буыннан кейін 
-ні, -ді,
 
-ті 
 
түрінде 
жалғанады.
 
Табыс септік жалғаулары дыбыс үндестігі бойынша сөздің соңғы 
дыбысының әуеніне қарай, төмендегі түрде құбылып жалғанады: 
а) сөздің соңы дауысты дыбысқа аяқталса, қосымша 
-ны

-ні
түрінде 
жалғанады
(ата+ны, әже-ні);
ә) сөздің соңы ұяң
з,
 
ж 
дыбыстарына және үнді дыбыстардың біріне 
аяқталса, қосымша 
-
ды, -д
і 
түрінде жалғанады 
(нан-ды, шам-ды, жез-ді, ел-
ді,жер-ді, үй-ді);
б) сөздің соңы қатаң дыбысқа аяқталса
,
қосымша 
-ты, -ті

түрінде 
жалғанады 
( хат-ты, шаш-ты, шелек-ті, бет-ті, пеш-ті);
в) тәуелдік жалғауының III жағынан кейін қосымша жалғыз

дыбысы 
түрінде жалғанады
(ағасы + н, інісі+н,қаламы + н, дәптері+н).
Табыс септік жалғаулары да, ілік септік жалғаулары сияқты, ашық түрде 
де, жасырын түрде де қолданылады. 
Жалпы есім сөзі етістіктен болған мүшеге тіркесе айтылса, табыс септік 
жалғауы жалғанбай, табыс септіктің жасырын түрі қолданылады. Мысалы:
1) 
Екеуіміз 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   133   134   135   136   137   138   139   140   ...   406




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет