§ 4. Жануарлар дүниесі
Төл
...
Төл басы
(қорадағы малдан төл алар уақытта бірінші туған қозы, лақ төл
басының құтты, ақжолтай болуына, аман-сау қалуына малшы қауымы ерекше
мән береді, оны ырым деп санайды)...
*
Төл басы
өлсе – жақсы ырым емес; бұдан кейін малшыларға туған қо-
зы-лақтың бәрі шетінен өле беретіндей көрінеді; сондықтан да әр түрлі се-
бептермен ерте туған, шала туған, арамза туған төлді қайткен күнде де сақтап
қалуға тырысады...
Түйе
(төрт түлік малдың бірі)...
Еңбек
(адам сияқты түйе малында да
еңбек
болады, бірақ жас бала ең-
бектеп жүре бастағанда
еңбегі
қата бастаса, ал түйенің еңбегі өмір бақи қат-
пайды )...
Мал
сойым мал
...
семіз мал, арық мал
(өмір бақи мал шаруашылығымен шұғылданып
келе жатқан қазақтардың мал жағдайын жетік білуінің тағы бір дәлелі –
соғымға арналған тірі малдың (жылқы, сиыр, түйе, қой-ешкі) жарамды-жа-
рамсыздығын, семіз-арықтығын алдын ала анықтап, тап басып айта білу
қабілетінде болса керек. Малдың семіз-арықтығын қазақтар жалпылама
емес, «арық», «орташа», «ортадан жоғары», «жеуге жарамсыз», «жарамды»,
«семіз», «өте семіз» деп те немесе олардың қазысына, іш майына, бүйрек май-
ына, сауырына, құйрығына, өркешіне т.б. дене мүшелеріне қарап та анықтай
білген)...
Қорамта
(қар қалың жауып, қыс ұзаққа созылатын жылы, әдетте, үй-
ір-үйір болып жүретін арқарлар қораланып, бірігіп тебіндейтін бір-ақ табын
құрады, осыны аңшылар қорамта деп атайды
(Е.
Тұрысов,
26)
).
Құрқылтай
(...Қазақстанды мекендейтін құстардың ішіндегі
біртурам-
нан
(қараңыз) кейінгі ең кішкентайы)...
477
*
Достарыңызбен бөлісу: |
