А. Соловьева, Б. Ибраимова

Саралау – Сіз 
қосымша көмек 
көрсетуді қалай 
жоспарлайсыз? Сіз 
қабілеті жоғары 
оқушыларға 
тапсырманы 
күрделендіруді 
қалай 
жоспарлайсыз? 
Қосымша көмек керек оқушылар үшін: 
«Ойланып, жауап бер!» 
Адам табиғатсыз, табиғат адамсыз өмір сүре 
алады ма? Жауабыңды дәлелде. 
Қабілеті жоғары оқушы: 
Адам қай кезде экологиялық тепе-теңдікті 
бұзады? 
Экологиялық тепе-теңдік бұзылатын 
жағдайларды жүйеле. 
 
Пәнаралық 
байланыс 
Қауіпсіздік және 
еңбекті қорғау 
ережелері 
АКТ-мен байланыс 
Құндылықтардағы 
байланыс 
324

 
Рефлексия 
Сабақ / оқу мақсаттары 
шынайы ма?  
Бүгін оқушылар не білді?  
Сыныптағы ахуал қандай 
болды?  
Мен жоспарлаған саралау 
шаралары тиімді болды 
ма?  
Мен берілген уақыт 
ішінде үлгердім бе? Мен 
өз жоспарыма қандай 
түзетулер енгіздім және 
неліктен? 
Рефлексия. «Пойыз»  стратегиясы 
Пойыз вагондары сабақ кезеңдері. Оқушылар топпен әр 
вагонға түс жапсыру арқылы сабаққа кері байланыс береді. 
 
 
Қорытынды бағамдау 
Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? 
1. Сабақта әртүрлі оқыту стратегиялары, түрлі әдістерді араластырып қолдану 
2. Жеке, жұптық, топтық жұмыстар 
Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? 
1.  Оқушылардың сабақ барысындағы жұмыстарына талдау жасау, тапсырмалардың 
орындалуын жақсарту үшін не істеу керектігіне мән беру 
2. Оқушылар орындай алмаған тапсырмаларды қайта қарап, өзгеріс енгізу 
Сабақ  барысында  мен  сынып  немесе  жекелеген  оқушылар  туралы  келесі  сабағымды 
жетілдіруге көмектесетін не білдім? 
Жекелеген оқушылардың сабақты қабылдау ерекшеліктерін, әрқайсысының 
бейімділігіне қарай тапсырма дайындау қажеттігін және тапсырмаларды жас 
ерекшеліктеріне қарай жасақтау 
 
САБАҚ:  §60. Қазақстанның 
экологиялық мәселелері 
Мектеп:  
Күні: 
Мұғалімнің аты-жөні:  
Сынып: 8 
Қатысқандар саны:  
Қатыспағандар саны: 
Сабаққа 
негізделген оқу 
мақсаттары 
8.3.2.3 – Қазақстан аумағындағы экологиялық мәселелердің туындау 
себептері мен оларды шешу жолдарын түсіндіру 
 
Барлық оқушылар: 
 
Мәтінді оқып, Қазақстанның экологиялық мәселелерімен танысады 
Оқушылардың басым бөлігі: 
 
Қазақстанның экологиялық апат аймақтарының картасын талдайды, 
ауқымын анықтайды, себептерін зерделейді. 
 
Экологиялық апат аймақтардың тигізетін себеп-салдарларын 
болжайды. 
Кейбір оқушылар: 
 
Экологиялық проблемаларды шешу жолдарын қарастырады. 
Сабақтың 
құндылығы 
Зайырлы қоғам және жоғары руханият. 
Бағалау 
критерийлері: 
–  Қазақстан Республикасының экологиялық мәселелерін анықтайды, 
олардың туындау себептерін талдай отырып жүйелейді. 
– Экологиялық мәселелерді шешу жолдарын қарастырады. 
325

 
– Қазақстанның болашағын болжайды. 
 
Тілдік мақсат 
  Oқушыларды пікіртaлас, диaлoгтерге тарту (мысалы, белгілі 
әдістерді үйрете отырып, талқылау немесе талдау, сұрақ қоюда 
оқушыларды өз білімін нәтижелі пайдaлануға ынталaндыру, сондай-
ақ оқушылар диалогке қатысу, қатыса алуы үшін қажет бай сөздік 
қормен қамтамасыз ету 
 
Негізгі сөздер мен тіркестер: 
Семей, Тайсойған полигондары, Невада–Семей қозғалысы, Арал теңізінің 
тартылуы, Батыс Қазақстан мен Балқаш көлдерінің экологиясы.  
Сыныптағы диалог/жазылым үшін пайдалы тілдік бірліктер:  
Талқылауға арналған тармақтар: 
 Табиғаттағы барлық заттар биосферадағы заттардың айналымына түседі, 
бірақ та химия өнеркәсібінен шыққан заттар биосферадағы заттар 
айналымына қатыса алмайды. Неге? 
(Табиғаттағы заттар айналымы эволюция барысында қалыптасқан. Химия 
өнеркәсібі табиғатта кездеспейтін жаңа заттарды шығарады. Сондықтан ол 
заттардың ыдырауы мен заттар айналымына түсуі үшін көп уақыт керек). 
Сіз неліктен... екенін айта аласыз ба? 
Бір елде зиянды бунақденелілерді құрту үшін бірнеше рет улы 
химикаттарды  қолданған. Неліктен сол кезде  химикаттар қолданған ауданға 
жақын орналасқан өзеннен албырттектес балықтар түгел жойылып кеткен? 
(Улы химикаттар омыртқасыздарды құртып жіберген. Өздерінің қорегі 
болатын омыртқасыздар жойылғаннан кейін албыртектес балықтар да 
жойылып кеткен). 
 
Жазылым бойынша ұсыныстар: 
Қазақстанның экологиялық апат аймақтарын дәптерге түсіру 
Алдыңғы оқу 
«Дұрыс орналастыр» 
Аталған жануарлардың ішінде адамның іс-әрекетінен жойылып кеткендері 
(А), жойылуға жақын тұрғандары (Ә) және жойылып кетуден адам сақтап 
қалғандары (Б) бар. Берілген тізімде көрсетілгендерді осы үш топқа бөліп 
жазыңдар. 
Тізім: 
Ақбөкен  Дронт 
Құлан    Пржевальский жылқысы 
Тарпан     Бизон 
Зубр    Стеллер сиыры 
Ақ аю    Үнділік мүйізтұмсық 
Азиялық кобра   Бұлан 
Көк кит   Сұр кит 
Кашалот    Ақсұңқар 
Қалан   Қарақұйрық 
Күдір   Саяхатшы кептер 
Құндық    Бұлғын 
Амур жолбарысы 
Жоспар 
 
Жоспарланған 
уақыт 
Жоспарланған жаттығулар (төменде жоспарланған 
жаттығулармен қатар, ескертпелерді жазыңыз) 
Ресурстар 
326

 
Басталуы 
 
Ұйымдастыру. Психологиялық  ахуал. 
Сынып  түрлі түстерді таңдау әдісімен «Табиғаттың 
қорғаушылары», «Табиғаттың қамқоршылары» 
топтарына бөлінеді. Әр топ өздерінің атының 
қаншалықты сабаққа байланысты екендігі туралы 
ойларын тұжырымдайды.  
 
Ынтымақтастық атмосферасын тудыру: 
 «Мен өзімді мадақтаймын»  
Мақсаты:  Өзін-өзі  бағалауды  көтеру,  өзіне  деген 
сенімділікті арттыру. 
Нұсқау:  Мен  әрқайсысың  өзіңізді  бір  нәрсе  үшін 
мадақтауыңды  сұраймын.  Қазір  өзіңді-өзің  мадақтауға 
мүмкіндік  туғалы  отыр.  Сондықтан  басталық,  мен 
бастайын, 
сендер 
қостаңдар: 
«мен 
өзімді 
еңбекқорлығым үшін мадақтаймын»... 
 
 
 
 
 
 
Ортасы 
І. Оқулықпен жұмыс.  
Мәтінді «Фотогалерея» 
стратегиясымен меңгереді. 
Мәтіннен суретті сипаттайтын 
үзінділерді тауып, түсіндіреді. 
 
   
Дескрипторлар: 
– мәтінді толық меңгеріп, Қазақстанның экологиялық 
мәселелерін талдайды; 
– суретке қарап экологиялық мәселелерді сипаттайды; 
–  экологиялық мәселелердің туу себептерін анықтайды. 
Сергіту сәті: 
«Көз жаттығуы» 
1.  Партаның қасына тұрыңдар. 
2. Басты оңға бұрамыз, көз солға қарайды. 
3. Басты солға бұрамыз, көз оңға қарайды. 
4. Басты төмен қарай салбыратамыз, көз жоғары қарайды. 
5. Басты жоғары көтереміз, көз төмен қарайды. 
6. Денемізді тік ұстаймыз. Көзді қатты жұмып, ашамыз. 
Осыны  3 рет қайталаймыз. 
7. Партаға ыңғайлы отырамыз. Осылай 2 сек отырамыз. 
Рефлексия.  
 
 
 
 
 
ІІ. 
Картаға экологиялық апат аймақтарын орналастыр. 
Оқулық 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
327

 
 
Дескрипторлар: 
– Қазақстанның экологиялық апат аймақтарының картасын 
жасады. 
– Қазақстанның экологиясын талдайды. 
– Экологиялық мәселелерді шешу жолдарын қарастырады.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Аяқталуы 
РАФТ  стратегиясы. 
Р – Рөл 
А – Аудитория 
Ф – Формат 
Т –  Тақырып 
І топ:  
Рөл – Олжас Сүлейменов 
Аудитория – Халық 
Формат – Үндеу 
Тақырып– Ядролық сынаққа жол жоқ 
ІІ топ: 
Рөл – Эколог 
Аудитория – Оқушылар 
Формат – Жолдау 
Тақырып –  Жасыл желекті Қазақстан 
Дескрипторлар: 
– рөлдердің шынайы ойналуы; 
– айтылған түсіндірменің нақты, дәлелді болуы. 
Рефлексия.  «Әуенді тест» 
Оқушылар жеті нота бойынша көңіл күйін білдіреді. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Қосымша  ақпарат.  
Семей полигоны. КСРО заманында Қазақстан аумағында атом бомбалары сынақтан өтті. 
Ол үшін 18 млн га жер бөлініп, Семей ядролық полигоны ашылды. Бастапқысында адамдарға, 
жануарлар мен табиғатқа тікелей зардабын тигізген ашық сынақтар жасалды. Сосын оларды 
жер астына жасай бастады. Атом бомбаларының жарылыстары сұмдық ауыр болды. 1949–1963 
жылға дейін жер бетінде сынақтардың зардабы әсіресе мол болды.  
Саралау – Сіз 
қосымша көмек 
көрсетуді қалай 
жоспарлайсыз? Сіз 
қабілеті жоғары оқу-
шыларға тап-
сырманы күр-
Қосымша көмек керек оқушылар үшін: 
Республиканың қай аймағында тұрғанды 
қалар едің? Неліктен? 
Адамның өмір сүруіне қай аудандарды 
қолайлы деп санауға болады? 
 
Қабілеті жоғары оқушы: 
Пәнаралық 
байланыс 
Қауіпсіздік және 
еңбекті қорғау 
ережелері 
АКТ-мен байланыс 
Құндылықтардағы 
Қытай 
 
Ресей 
 
Қырғызстан 
 
Түркменстан
н 
 
328

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
делендіруді қалай 
жоспарлайсыз? 
Өзің тұратын ауданда экологиялық 
проблема бар ма? Қандай? 
байланыс 
Рефлексия 
Сабақ / оқу мақсаттары 
шынайы ма?  
Бүгін оқушылар не 
білді?  
Сыныптағы ахуал 
қандай болды?  
Мен жоспарлаған 
саралау шаралары 
тиімді болды ма?  
Мен берілген уақыт 
ішінде үлгердім бе? 
Мен өз жоспарыма 
қандай түзетулер 
енгіздім және неліктен? 
Рефлексия. «Менің сабақтан кейінгі әсерім»  стратегиясы 
Қандай ой пайда болды?         Не сезіндім?           Не ұнады? 
 
Қорытынды бағамдау. 
Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? 
1. Сабақта әртүрлі оқыту стратегиялары, түрлі әдістерді араластырып қолдану 
2. Жеке, жұптық, топтық жұмыстар 
Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? 
1.  Оқушылардың сабақ барысындағы жұмыстарына талдау жасау, тапсырмалардың 
орындалуын жақсарту үшін не істеу керектігіне мән беру 
2. Оқушылар орындай алмаған тапсырмаларды қайта қарап, өзгеріс енгізу. 
Сабақ  барысында  мен  сынып  немесе  жекелеген  оқушылар  туралы  келесі  сабағымды 
жетілдіруге көмектесетін не білдім? 
Жекелеген оқушылардың сабақты қабылдау ерекшеліктерін, әрқайсысының 
бейімділігіне қарай тапсырма дайындау қажеттігін және тапсырмаларды жас 
ерекшеліктеріне қарай жасақтау 
329

 
МАЗМҰНЫ 
 
Кіріспе  .................................................................................................................................. 3 
Сабақтардың ұзақмерзімді жоспары .................................................................................. 4 
Сабақтардың ортамерзімді жоспары  ............................................................................... 29 
Сабақтардың қысқамерзімді жоспары ............................................................................. 73 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
330

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
О қ у - ә д і с т е м е л і к   б а с ы л ы м  
 
Со
ловьева Алина Робертовна 
Ибраимова Бақыт Тасболатқызы 
 
БИОЛОГИЯ 
 
ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ 
 
 
Жалпы білім беретін мектептің 8-сынып мұғалімдеріне арналған 
 
 
Редакторы  А. Меденова 
Көркемдеушi редакторы Д. Сәбитаева 
Техникалық редакторы Ұ. Рысалиева 
Корректоры Ү. Бахова 
Компьютерде беттеген  А. Мамырбаева 
 
 
 
ИБ №126 
Теруге 25.01.2018 берiлдi. Басуға 19.01.2018 қол қойылды. Пiшiмi 60×84
1
/
8
.  
Офсеттiк қағаз. Офсеттiк басылыс. Әрiп түрi «мектептiк».  
Шартты баспа табағы 37,74. Есептiк баспа табағы 16,53. Таралымы 5300 дана. Тапсырыс №3550. 
 
«Атамұра» корпорациясы» ЖШC, 050000, Алматы қаласы,  Абылай хан даңғылы, 75. 
Қазақстан Республикасы «Атамұра» корпорациясы» ЖШС-нiң  Полиграфкомбинаты, 050002, Алматы қаласы, 
М. Мақатаев көшесi, 41.